Summa Theologiae |
Summa Theologiae |
Summa Theologiae – Prima Pars |
Summa Theologiae – Prima Pars |
Quaestio 12Quomodo Deus a nobis cognoscatur |
Quaestio 12Wie Gott von uns erkannt wird |
Übersetzt von: René Engelmann |
|
Quia in superioribus consideravimus qualiter Deus sit secundum seipsum, restat considerandum qualiter sit in cognitione nostra, idest quomodo cognoscatur a creaturis. Et circa hoc quaeruntur tredecim.
|
Weil wir zuvor betrachtet haben, wie Gott an sich selbst ist, bleibt zu betrachten, wie er in unserer Erkenntnis ist, das heißt, auf welche Weise er von den Geschöpfen erkannt wird. Und diesbezüglich werden dreizehn Fragen gestellt.
|
Articulus 1Utrum aliquis intellectus creatus possit Deum per essentiam videre |
Artikel 1Kann ein geschaffener Intellekt Gott vermittels seines Wesens schauen? |
Ad primum sic proceditur. Videtur quod nullus intellectus creatus possit Deum per essentiam videre. Chrysostomus enim, super Ioannem, exponens illud quod dicitur Ioan. I, Deum nemo vidit unquam, sic dicit, ipsum quod est Deus, non solum prophetae, sed nec Angeli viderunt nec Archangeli, quod enim creabilis est naturae, qualiter videre poterit quod increabile est? Dionysius etiam, I cap. de Div. Nom., loquens de Deo, dicit, neque sensus est eius, neque phantasia, neque opinio, nec ratio, nec scientia. |
1. Es scheint, dass kein geschaffener Intellekt Gott vermittels seines Wesens schauen kann. Chrysostomos nämlich sagt in den Predigten über Johannes (In Ioan. hom. XIV) – während er jenes auslegt, was in Johannes I (Joh 1,18) gesagt wird: Niemand hat Gott jemals geschaut – dies: Das, was Gott eigentlich ist, haben nicht nur die Propheten nicht geschaut, sondern auch weder die Engel noch die Erzengel; was nämlich eine geschaffene Natur hat, wie könnte es sehen, was ungeschaffen ist? Auch Dionysius sagt im ersten Kapitel von Über die göttlichen Namen (De Div. Nom. I, 4), indem er von Gott spricht: Weder entspricht ihm der Sinn noch die Vorstellung noch die Meinung noch die Vernunft noch das Wissen. |
Praeterea, omne infinitum, inquantum huiusmodi, est ignotum. Sed Deus est infinitus, ut supra ostensum est. Ergo secundum se est ignotus. |
2. Alles Unbegrenzte, insofern es solcherart ist, ist unbekannt. Aber Gott ist unbegrenzt, wie oben (q7a1) gezeigt worden ist. Also ist er von sich selbst aus unbekannt. |
Praeterea, intellectus creatus non est cognoscitivus nisi existentium, primum enim quod cadit in apprehensione intellectus, est ens. Sed Deus non est existens, sed supra existentia, ut dicit Dionysius. Ergo non est intelligibilis; sed est supra omnem intellectum. |
3. Der geschaffene Intellekt kann nur Existierendes erkennen; das erste nämlich, was der Verstand erfasst, ist Seiendes. Aber Gott ist kein Existierendes, sondern über der Existenz, wie Dionysius (De Div. Nom. IV, 3) sagt. Also ist er nicht verstehbar, sondern er ist über jedem Verstand. |
Praeterea, cognoscentis ad cognitum oportet esse aliquam proportionem, cum cognitum sit perfectio cognoscentis. Sed nulla est proportio intellectus creati ad Deum, quia in infinitum distant. Ergo intellectus creatus non potest videre essentiam Dei. |
4. Zwischen Erkennendem und Erkanntem muss es eine Proportion geben, weil das Erkannte die Vollendung des Erkennenden ist. Aber es gibt keine Proportion zwischen dem geschaffenen Intellekt und Gott, weil eine unendliche Distanz zwischen ihnen liegt. Also kann ein geschaffener Intellekt nicht das Wesen Gottes schauen. |
Sed contra est quod dicitur I Ioan. III, videbimus eum sicuti est. |
Dagegen: In 1 Johannes 3 (1 Joh 3,2) heißt es: Wir werden ihn schauen, wie er ist. |
Respondeo dicendum quod, cum unumquodque sit cognoscibile secundum quod est in actu, Deus, qui est actus purus absque omni permixtione potentiae, quantum in se est, maxime cognoscibilis est. |
Antwort: Weil ein jedes einzelnes erkennbar ist, insofern es in Wirklichkeit ist, so ist Gott, der reine Wirklichkeit ist ohne alle Vermischung mit Möglichkeit, insofern er in sich ist, am meisten erkennbar. |
Sed quod est maxime cognoscibile in se, alicui intellectui cognoscibile non est, propter excessum intelligibilis supra intellectum, sicut sol, qui est maxime visibilis, videri non potest a vespertilione, propter excessum luminis. Hoc igitur attendentes, quidam posuerunt quod nullus intellectus creatus essentiam Dei videre potest. |
Aber was in sich am meisten erkennbar ist, ist nicht für einen jeden Verstand erkennbar, wegen des Übermaßes des Verstehbaren über den Verstand hinaus; so wie die Sonne, die am meisten sichtbar ist, von der Fledermaus nicht gesehen werden kann wegen des Übermaßes des Lichtes. Indem sie also dies beachteten, haben einige behauptet, dass kein geschaffener Intellekt das Wesen Gottes schauen kann. |
Sed hoc inconvenienter dicitur. Cum enim ultima hominis beatitudo in altissima eius operatione consistat, quae est operatio intellectus, si nunquam essentiam Dei videre potest intellectus creatus, vel nunquam beatitudinem obtinebit, vel in alio eius beatitudo consistet quam in Deo. Quod est alienum a fide. In ipso enim est ultima perfectio rationalis creaturae, quia est ei principium essendi, intantum enim unumquodque perfectum est, inquantum ad suum principium attingit. Similiter etiam est praeter rationem. Inest enim homini naturale desiderium cognoscendi causam, cum intuetur effectum; et ex hoc admiratio in hominibus consurgit. Si igitur intellectus rationalis creaturae pertingere non possit ad primam causam rerum, remanebit inane desiderium naturae. |
Doch diese Behauptung ist unzutreffend. Weil nämlich die äußerste Glückseligkeit des Menschen in seiner höchsten Tätigkeit besteht, die eine Tätigkeit des Verstandes ist, wird er, wenn der geschaffene Intellekt niemals das Wesen Gottes schauen kann, entweder niemals die Glückseligkeit erlangen oder seine Glückseligkeit wird in etwas anderem bestehen als in Gott. Dies ist dem Glauben fremd. In ihm selbst nämlich liegt die äußerste Vollendung des vernunftbegabten Geschöpfes, weil er für ihn das Prinzip des Seins ist; insoweit nämlich jedes Einzelne vollendet ist, insofern reicht es an sein Prinzip. Ebenso auch widerspricht es der Vernunft. Dem Menschen wohnt nämlich ein natürliches Streben inne, die Ursache zu erkennen, wenn er eine Wirkung betrachtet; und dadurch erwacht die Verwunderung in den Menschen. Wenn sich also der Verstand des vernunftbegabten Geschöpfs nicht bis zur ersten Ursache der Dinge erstrecken könnte, würde das natürliche Streben vergeblich bleiben. |
Unde simpliciter concedendum est quod beati Dei essentiam videant. |
Daher muss man schlechthin zugestehen, dass die Glückseligen Gottes Wesen schauen. |
Ad primum ergo dicendum quod utraque auctoritas loquitur de visione comprehensionis. Unde praemittit Dionysius immediate ante verba proposita, dicens, omnibus ipse est universaliter incomprehensibilis, et nec sensus est, et cetera. Et Chrysostomus parum post verba praedicta subdit, visionem hic dicit certissimam patris considerationem et comprehensionem, tantam quantam pater habet de filio. |
Zu 1: Beide Autoritäten sprechen von der Schau als Begreifen. Daher schickt Dionysius unmittelbar vor den angeführten Worten Folgendes voraus, wenn er sagt: Für alle ist er selbst allgemein unerfassbar, und weder entspricht der Sinn und so weiter. Und Chrysostomus fügt kurz nach den vorhergenannten Worten hinzu: Schau nennt er hier die sicherste Betrachtung und das Begreifen des Vaters, so sehr und so ganz wie es der Vater vom Sohn hat. |
Ad secundum dicendum quod infinitum quod se tenet ex parte materiae non perfectae per formam, ignotum est secundum se, quia omnis cognitio est per formam. Sed infinitum quod se tenet ex parte formae non limitatae per materiam, est secundum se maxime notum. Sic autem Deus est infinitus, et non primo modo, ut ex superioribus patet. |
Zu 2: Das Unbegrenzte, das sich aus dem Teil der nicht durch eine Form vollendeten Materie bildet, ist an sich unbekannt, weil alle Erkenntnis durch die Form erfolgt. Aber das Unbegrenzte, das sich aus dem Teil der nicht durch die Materie begrenzten Form bildet, ist an sich am meisten bekannt. So aber ist Gott unbegrenzt und nicht auf die erste Weise, wie es aus dem Vorherigen (q7a1) offenkundig ist. |
Ad tertium dicendum quod Deus non sic dicitur non existens, quasi nullo modo sit existens, sed quia est supra omne existens, inquantum est suum esse. Unde ex hoc non sequitur quod nullo modo possit cognosci, sed quod omnem cognitionem excedat, quod est ipsum non comprehendi. |
Zu 3: Nicht so sagt man von Gott, er existiere nicht, als ob er auf keine Weise existierte, sondern weil er über allem Existierenden ist, insofern er sein Sein ist. Daher folgt daraus nicht, dass er auf keine Weise erkannt werden kann, sondern dass er alle Erkenntnis übersteigt, das heißt, selbst nicht begriffen wird. |
Ad quartum dicendum quod proportio dicitur dupliciter. Uno modo, certa habitudo unius quantitatis ad alteram; secundum quod duplum, triplum et aequale sunt species proportionis. Alio modo, quaelibet habitudo unius ad alterum proportio dicitur. Et sic potest esse proportio creaturae ad Deum, inquantum se habet ad ipsum ut effectus ad causam, et ut potentia ad actum. Et secundum hoc, intellectus creatus proportionatus esse potest ad cognoscendum Deum. |
Zu 4: Man kann auf zweifache Weise von Proportion sprechen. Auf die eine Weise ist sie ein bestimmtes Verhältnis einer Quantität zu einer anderen; demgemäß sind das Zweifache, Dreifache und Ähnliches Arten der Proportion. Auf die andere Weise wird jedes beliebige Verhältnis von einem zu einem anderen Proportion genannt. Und so kann es eine Proportion zwischen Geschöpf und Gott geben, insofern sie sich zu ihm wie die Wirkung zur Ursache verhält, und wie die Möglichkeit zur Wirklichkeit. Und auf diese Weise kann der geschaffene Intellekt proportioniert sein zur Erkenntnis Gottes. |
Articulus 2Utrum essentia Dei ab intellectu creato per aliquam similitudinem videatur |
Artikel 2Wird Gottes Wesen vom geschaffenen Intellekt durch irgendeine Ähnlichkeit geschaut? |
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod essentia Dei ab intellectu creato per aliquam similitudinem videatur. Dicitur enim I Ioan. III, scimus quoniam, cum apparuerit, similes ei erimus, et videbimus eum sicuti est. |
1. Es scheint, dass Gottes Wesen vom geschaffenen Intellekt durch irgendeine Ähnlichkeit geschaut wird. Es heißt nämlich in 1 Johannes 3 (1 Joh 3,2), wir wissen ja, wenn er erscheinen wird, dass wir ihm ähnlich sein werden, und ihn schauen werden so wie er ist. |
Praeterea, Augustinus dicit, IX de Trin., cum Deum novimus, fit aliqua Dei similitudo in nobis. |
2. Augustinus sagt im neunten Buch von Über die Dreieinigkeit (De Trin. IX, 11), wenn wir von Gott wissen, entsteht irgendeine Ähnlichkeit Gottes in uns. |
Praeterea, intellectus in actu est intelligibile in actu, sicut sensus in actu est sensibile in actu. Hoc autem non est nisi inquantum informatur sensus similitudine rei sensibilis, et intellectus similitudine rei intellectae. Ergo, si Deus ab intellectu creato videtur in actu, oportet quod per aliquam similitudinem videatur. |
3. Der Verstand in Wirklichkeit ist das Verstehbare in Wirklichkeit, so wie der Sinn in Wirklichkeit das Sinnliche in Wirklichkeit ist. Dies geschieht aber nur, insofern der Sinn von einer Ähnlichkeit des sinnlichen Dinges beformt wird, und der Verstand durch eine Ähnlichkeit des verstandenen Dinges. Also, wenn Gott vom geschaffenen Intellekt in Wirklichkeit geschaut wird, ist es nötig, dass er durch irgendeine Ähnlichkeit geschaut wird. |
Sed contra est quod dicit Augustinus, XV de Trin., quod cum apostolus dicit videmus nunc per speculum et in aenigmate, speculi et aenigmatis nomine, quaecumque similitudines ab ipso significatae intelligi possunt, quae accommodatae sunt ad intelligendum Deum. Sed videre Deum per essentiam non est visio aenigmatica vel specularis, sed contra eam dividitur. Ergo divina essentia non videtur per similitudines. |
Dagegen: Augustinus sagt im fünfzehnten Buch von Über die Dreieinigkeit (De Trin. XV, 9), dass – weil der Apostel (1 Kor 13,12) sagt, wir sehen jetzt durch den Spiegel und im Rätsel – wir unter dem Namen des Spiegels und des Rätsels alle von ihm bezeichneten Ähnlichkeiten verstehen können, die zum Verstehen Gottes geeignet sind. Aber Gott durch sein Wesen zu schauen ist nicht die rätsel- und spiegelartige Schau, sondern wird von dieser unterschieden. Also wird das göttliche Wesen nicht durch Ähnlichkeiten geschaut. |
Respondeo dicendum quod ad visionem, tam sensibilem quam intellectualem, duo requiruntur, scilicet virtus visiva, et unio rei visae cum visu; non enim fit visio in actu, nisi per hoc quod res visa quodammodo est in vidente. Et in rebus quidem corporalibus, apparet quod res visa non potest esse in vidente per suam essentiam, sed solum per suam similitudinem, sicut similitudo lapidis est in oculo, per quam fit visio in actu, non autem ipsa substantia lapidis. |
Antwort: Zur Schau, zur sinnlichen wie zur intellektuellen, wird zweierlei erfordert, nämlich die Sehkraft und die Vereinigung des gesehenen Dinges mit dem Sehen; die Schau geschieht nämlich in Wirklichkeit nur dadurch, dass das gesehene Ding auf irgendeine Weise im Sehenden ist. Und bei den körperlichen Dingen allerdings ist es offenkundig, dass das gesehene Ding nicht im Sehenden seinem Wesen nach sein kann, sondern nur entsprechend seiner Ähnlichkeit, so wie die Ähnlichkeit des Steines im Auge ist, durch die die Schau in Wirklichkeit geschieht, nicht aber die Substanz des Steines selbst. |
Si autem esset una et eadem res, quae esset principium visivae virtutis, et quae esset res visa, oporteret videntem ab illa re et virtutem visivam habere, et formam per quam videret. Manifestum est autem quod Deus et est auctor intellectivae virtutis, et ab intellectu videri potest. Et cum ipsa intellectiva virtus creaturae non sit Dei essentia, relinquitur quod sit aliqua participata similitudo ipsius, qui est primus intellectus. |
Wenn es aber ein und dasselbe Ding wäre, das Prinzip der Sehkraft wäre und was das gesehene Ding wäre, müsste der Sehende von jenem Ding sowohl die Sehkraft haben als auch die Form, durch die er sieht. Offenbar ist aber Gott sowohl der Urheber der verstandesmäßigen Kräfte, wie er auch vom Verstand geschaut werden kann. Und weil die verstandesmäßige Kraft des Geschöpfs selbst nicht Gottes Wesen ist, bleibt übrig, dass sie eine partizipierte Ähnlichkeit von ihm selbst ist, der der erste Verstand ist. |
Unde et virtus intellectualis creaturae lumen quoddam intelligibile dicitur, quasi a prima luce derivatum, sive hoc intelligatur de virtute naturali, sive de aliqua perfectione superaddita gratiae vel gloriae. Requiritur ergo ad videndum Deum aliqua Dei similitudo ex parte visivae potentiae, qua scilicet intellectus sit efficax ad videndum Deum. |
Daher wird auch die intellektuelle Kraft des Geschöpfes ein gewisses verstandesmäßiges Licht genannt, gewissermaßen vom ersten Licht abgeleitet; dieses wird sowohl von der natürlichen Kraft verstanden als auch von irgendeiner Vollkommenheit, die durch die Gnade oder Glorie hinzugefügt worden ist. Es ist also zur Schau Gottes irgendeine Ähnlichkeit Gottes von Seiten des Sehvermögens erforderlich, durch die nämlich der Verstand zur Schau Gottes wirkungsfähig wird. |
Sed ex parte visae rei, quam necesse est aliquo modo uniri videnti, per nullam similitudinem creatam Dei essentia videri potest. Primo quidem, quia, sicut dicit Dionysius, I cap. de Div. Nom., per similitudines inferioris ordinis rerum nullo modo superiora possunt cognosci, sicut per speciem corporis non potest cognosci essentia rei incorporeae. Multo igitur minus per speciem creatam quamcumque potest essentia Dei videri. |
Aber von Seiten des gesehenen Dinges, für das es notwendig ist, dass es auf irgendeine Weise mit dem Sehenden vereint wird, kann durch keinerlei geschaffene Ähnlichkeit Gottes Wesen geschaut werden. Erstens nämlich, weil, wie Dionysios im ersten Kapitel von Über die göttlichen Namen (De Div. Nom. I, 1) sagt, durch Ähnlichkeiten der unteren Ordnungen der Dinge auf keine Weise die oberen erkannt werden können, so, wie durch die Bilder des Körpers nicht die Wesenheiten der unkörperlichen Dinge erkannt werden können. Noch viel weniger also kann durch irgendein geschaffenes Bild Gottes Wesen geschaut werden. |
Secundo, quia essentia Dei est ipsum esse eius, ut supra ostensum est, quod nulli formae creatae competere potest. Non potest igitur aliqua forma creata esse similitudo repraesentans videnti Dei essentiam. |
Zweitens, weil Gottes Wesen sein Sein selbst ist, wie oben (q3a4) gezeigt worden ist, was keiner geschaffenen Form zukommen kann. Also kann keine geschaffene Form eine Ähnlichkeit sein, die für den Sehenden Gottes Wesen repräsentiert. |
Tertio, quia divina essentia est aliquod incircumscriptum, continens in se supereminenter quidquid potest significari vel intelligi ab intellectu creato. Et hoc nullo modo per aliquam speciem creatam repraesentari potest, quia omnis forma creata est determinata secundum aliquam rationem vel sapientiae, vel virtutis, vel ipsius esse, vel alicuius huiusmodi. Unde dicere Deum per similitudinem videri, est dicere divinam essentiam non videri, quod est erroneum. |
Drittens, weil das göttliche Wesen etwas Unumschreibbares ist, das in sich auf alles übersteigende Weise enthält, was auch immer von einem geschaffenen Intellekt bezeichnet oder verstanden werden kann. Und dies kann auf keine Weise durch irgendein geschaffenes Bild repräsentiert werden, weil jede geschaffene Form bestimmt ist nach irgendeiner Hinsicht, entweder der Weisheit oder Kraft oder des Seins selbst oder irgendetwas dergleichen. Zu sagen, dass Gott durch eine Ähnlichkeit geschaut wird, heißt daher zu sagen, dass das göttliche Wesen nicht geschaut werden kann, was irrig ist (q12a1). |
Dicendum ergo quod ad videndum Dei essentiam requiritur aliqua similitudo ex parte visivae potentiae, scilicet lumen gloriae, confortans intellectum ad videndum Deum, de quo dicitur in Psalmo, in lumine tuo videbimus lumen. Non autem per aliquam similitudinem creatam Dei essentia videri potest, quae ipsam divinam essentiam repraesentet ut in se est. |
Also ist zu sagen, dass zur Schau von Gottes Wesen irgendeine Ähnlichkeit von Seiten des Sehvermögens erfordert wird, nämlich das Licht der Glorie, dass den Verstand zur Schau Gottes stärkt, von dem im Psalm (Ps 35,10) gesagt wird, in deinem Licht werden wir das Licht sehen. Nicht aber kann durch irgendeine geschaffene Ähnlichkeit Gottes Wesen geschaut werden, die das göttliche Wesen selbst so repräsentierte wie es in sich selbst ist. |
Ad primum ergo dicendum quod auctoritas illa loquitur de similitudine quae est per participationem luminis gloriae. |
Zu 1: Jene Autorität spricht von der Ähnlichkeit, die durch die Teilhabe am Licht der Glorie entsteht. |
Ad secundum dicendum quod Augustinus ibi loquitur de cognitione Dei quae habetur in via. |
Zu 2: Augustinus spricht dort von der Erkenntnis Gottes, die man in diesem Leben hat. |
Ad tertium dicendum quod divina essentia est ipsum esse. Unde, sicut aliae formae intelligibiles quae non sunt suum esse, uniuntur intellectui secundum aliquod esse quo informant ipsum intellectum et faciunt ipsum in actu; ita divina essentia unitur intellectui creato ut intellectum in actu, per seipsam faciens intellectum in actu. |
Zu 3: Das göttliche Wesen ist das Sein selbst. Daher, so wie andere verstehbare Formen, die nicht das Sein des Verstandes sind, mit ihm geeint werden gemäß einem Sein, durch das sie den Verstand selbst beformen und ihn selbst in Wirklichkeit versetzen, wird das göttliche Wesen so mit dem geschaffenen Intellekt, insofern er Intellekt in Wirklichkeit ist, vereint und versetzt den Verstand durch sich selbst in Wirklichkeit. |
Articulus 3Utrum essentia Dei videri possit oculo corporali |
Artikel 3Kann Gottes Wesen von einem körperlichen Auge geschaut werden? |
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod essentia Dei videri possit oculo corporali. Dicitur enim Iob XIX, in carne mea videbo Deum, etc.; et XLII, auditu auris audivi te, nunc autem oculus meus videt te. |
1. Es scheint, dass Gottes Wesen von einem körperlichen Auge geschaut werden kann. Es wird nämlich in Hiob 19 (Hiob 19,26) gesagt, in meinem Fleisch werde ich Gott schauen und so weiter; und in 42 (Hiob 42,5) mit dem Gehör des Ohres habe ich dich gehört, nun aber schaut dich mein Auge. |
Praeterea, Augustinus dicit, ultimo de civitate Dei, cap. XXIX, vis itaque praepollentior oculorum erit illorum (scilicet glorificatorum), non ut acutius videant quam quidam perhibentur videre serpentes vel aquilae (quantalibet enim acrimonia cernendi eadem animalia vigeant, nihil aliud possunt videre quam corpora), sed ut videant et incorporalia. Quicumque autem potest videre incorporalia, potest elevari ad videndum Deum. Ergo oculus glorificatus potest videre Deum. |
2. Augustinus sagt am Ende von Über den Gottesstaat in Kapitel 29 (civ. XXII, 29) Daher wird die Kraft jener Augen [der Verherrlichten] vorzüglicher sein, nicht, damit sie schärfer sehen, so wie es von gewissen Schlangen und Adlern erzählt wird (wie stark nämlich auch immer die Sehschärfe in solchen Tieren ist, so können sie nichts anderes als Körper sehen), sondern damit sie auch das Unkörperliche sehen. Jeder, der aber das Unkörperliche sehen kann, kann erhoben werden zur Schau Gottes. Also kann das verherrlichte Auge Gott schauen. |
Praeterea, Deus potest videri ab homine visione imaginaria, dicitur enim Isaiae VI, vidi dominum sedentem super solium, et cetera. Sed visio imaginaria a sensu originem habet, phantasia enim est motus factus a sensu secundum actum, ut dicitur in III de anima. Ergo Deus sensibili visione videri potest. |
3. Gott kann vom Menschen durch eine vorstellende Schau geschaut werden. Es wird nämlich in Isaia 6 (Is 6,1) gesagt: Ich sah den Herrn sitzen auf einem Thron und so weiter. Aber die vorstellende Schau hat vom Sinn ihren Ursprung, das Vorstellungsvermögen ist nämlich eine vom Sinn gemäß seiner Wirklichkeit bewirkte Bewegung, wie es im dritten Buch Über die Seele (De an. III 3, 429a1-2) heißt. Also kann Gott durch eine sinnliche Schau geschaut werden. |
Sed contra est quod dicit Augustinus, in libro de videndo Deum ad Paulinam, Deum nemo vidit unquam, vel in hac vita, sicut ipse est; vel in Angelorum vita, sicut visibilia ista quae corporali visione cernuntur. |
Dagegen: Augustinus sagt im Buch Über die Gottesschau an Paulina (Epist. 147, 11): Niemand hat Gott jemals geschaut, weder in diesem Leben, so wie er selbst ist, noch im Leben der Engel, so wie diese sichtbaren Dinge, die durch eine körperliche Schau wahrgenommen werden. |
Respondeo dicendum quod impossibile est Deum videri sensu visus, vel quocumque alio sensu aut potentia sensitivae partis. Omnis enim potentia huiusmodi est actus corporalis organi, ut infra dicetur. Actus autem proportionatur ei cuius est actus. Unde nulla huiusmodi potentia potest se extendere ultra corporalia. Deus autem incorporeus est, ut supra ostensum est. Unde nec sensu nec imaginatione videri potest, sed solo intellectu. |
Antwort: Es ist unmöglich, dass Gott durch den Sehsinn geschaut wird oder durch irgendeinen anderen Sinn oder ein Vermögen des sinnlichen Teils. Jedes solches Vermögen nämlich ist der Akt eines körperlichen Organs, wie unten (q12a4; q78a1) gesagt werden wird. Der Akt aber ist proportioniert zu dem, dessen Akt es ist. Daher kann kein solches Vermögen sich über das Körperliche hinaus erstrecken. Gott aber ist unkörperlich wie oben (q3a1) gezeigt worden ist. Daher kann ihn weder der Sinn noch das Vorstellungsvermögen schauen, sondern allein der Verstand. |
Ad primum ergo dicendum quod, cum dicitur in carne mea videbo Deum, salvatorem meum, non intelligitur quod oculo carnis sit Deum visurus, sed quod in carne existens, post resurrectionem, visurus sit Deum. Similiter quod dicitur, nunc oculus meus videt te, intelligitur de oculo mentis, sicut Ephes. I dicit apostolus, det vobis spiritum sapientiae in agnitione eius, illuminatos oculos cordis vestri. |
Zu 1: Wenn gesagt wird, in meinem Fleisch werde ich Gott schauen, meinen Erlöser, wird damit nicht zu verstehen gegeben, dass er mit dem Auge des Fleisches Gott schauen wird, sondern dass er im Fleisch existierend, nach der Auferstehung, Gott schauen wird. Ähnlich wird, was gesagt wird, nun schaut mein Auge dich, von dem Auge des Geistes zu verstehen gegeben, so wie in Epheser 1 (Eph 1,17-18) der Apostel sagt: Er gebe euch den Geist der Weisheit zu seiner Erkenntnis, erleuchtete Augen eures Herzens. |
Ad secundum dicendum quod Augustinus loquitur inquirendo in verbis illis, et sub conditione. Quod patet ex hoc quod praemittitur, longe itaque potentiae alterius erunt (scilicet oculi glorificati), si per eos videbitur incorporea illa natura. Sed postmodum hoc determinat, dicens, valde credibile est sic nos visuros mundana tunc corpora caeli novi et terrae novae, ut Deum ubique praesentem, et universa etiam corporalia gubernantem, clarissima perspicuitate videamus; non sicut nunc invisibilia Dei per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur; sed sicut homines, inter quos viventes motusque vitales exerentes vivimus, mox ut aspicimus, non credimus vivere, sed videmus. Ex quo patet quod hoc modo intelligit oculos glorificatos Deum visuros, sicut nunc oculi nostri vident alicuius vitam. Vita autem non videtur oculo corporali, sicut per se visibile, sed sicut sensibile per accidens, quod quidem a sensu non cognoscitur, sed statim cum sensu ab aliqua alia virtute cognoscitiva. Quod autem statim, visis corporibus, divina praesentia ex eis cognoscatur per intellectum, ex duobus contingit, scilicet ex perspicacitate intellectus; et ex refulgentia divinae claritatis in corporibus innovatis. |
Zu 2: Augustinus spricht in jenen Worten auf suchende Weise und unter Vorbehalt. Das wird offenkundig aus dem, was er vorausschickt: Daher werden sie ein weit anderes Vermögen haben (nämlich die verherrlichten Augen), wenn durch sie jene unkörperliche Natur gesehen werden wird. Aber bald darauf bestimmt er dies, indem er sagt: Es ist äußerst wahrscheinlich, dass wir dann die irdischen Körper des neuen Himmels und der neuen Erde so sehen werden, dass wir Gott, der überall anwesend ist und auch die Gesamtheit der körperlichen Dinge regiert, mit klarster Deutlichkeit schauen werden. Nicht so wie nun das Unsichtbare Gottes durch das, was geschaffen worden ist, verständig aufgefasst wird; sondern wie die Menschen, unter denen wir leben, während se leben und vitale Bewegungen vollbringen, glauben wir nicht sogleich, wenn wir sie erblicken, dass sie leben, sondern wir sehen es. Und daraus ist offenkundig, dass er auf diese Weise zu verstehen gibt, dass die verherrlichten Augen Gott so schauen werden, wie nun unsere Augen irgendjemandes Leben sehen. Das Leben aber wird nicht durch körperliche Augen gesehen, so wie durch sich Sichtbares, sondern so wie ein akzidentiell Sinnliches, was nämlich durch den Sinn nicht erkannt wird, aber sofort mit dem Sinn von einer anderen erkennenden Kraft. Dass aber sofort die göttliche Anwesenheit durch den Verstand, dadurch dass er die Körper sieht, erkannt wird, geschieht aus zwei Gründen, nämlich aus dem Scharfsinn des Verstandes und aus dem Widerschein der göttlichen Klarheit in den erneuerten Körpern. |
Ad tertium dicendum quod in visione imaginaria non videtur Dei essentia, sed aliqua forma in imaginatione formatur, repraesentans Deum secundum aliquem modum similitudinis, prout in Scripturis divinis divina per res sensibiles metaphorice describuntur. |
Zu 3: In einer vorstellenden Schau wird nicht Gottes Wesen geschaut, sondern irgendeine in der Vorstellungskraft geformte Form, die Gott gemäß irgendeiner Weise der Ähnlichkeit repräsentiert, so wie in den göttlichen Schriften das Göttliche durch sinnliche Dinge metaphorisch beschrieben wird. |
Articulus 4Utrum aliquis intellectus creatus per sua naturalia divinam essentiam videre possit |
Artikel 4Kann irgendein geschaffener Intellekt durch seine natürliche Verfassung das göttliche Wesen schauen? |
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod aliquis intellectus creatus per sua naturalia divinam essentiam videre possit. Dicit enim Dionysius, cap. IV de Div. Nom., quod Angelus est speculum purum, clarissimum, suscipiens totam, si fas est dicere, pulchritudinem Dei. Sed unumquodque videtur dum videtur eius speculum. Cum igitur Angelus per sua naturalia intelligat seipsum, videtur quod etiam per sua naturalia intelligat divinam essentiam. |
1. Es scheint, dass irgendein geschaffener Intellekt durch seine natürliche Verfassung das göttliche Wesen schauen kann. Es sagt nämlich Dionysius im vierten Kapitel Über die göttlichen Namen (De Div. Nom. IV, 22), dass der Engel ein reiner Spiegel ist, der am allerklarsten die ganze – wenn man das sagen darf – Schönheit Gottes aufnimmt. Aber was auch immer geschaut wird, wird bloß in seinem Spiegelbild geschaut. Weil also der Engel durch seine natürliche Verfassung sich selbst versteht, scheint es, dass er durch seine natürliche Verfassung auch das göttliche Wesen versteht. |
Praeterea, illud quod est maxime visibile, fit minus visibile nobis propter defectum nostri visus, vel corporalis vel intellectualis. Sed intellectus Angeli non patitur aliquem defectum. Cum ergo Deus secundum se sit maxime intelligibilis, videtur quod ab Angelo sit maxime intelligibilis. Si igitur alia intelligibilia per sua naturalia intelligere potest, multo magis Deum. |
2. Jenes, was am meisten sichtbar ist, wird weniger sichtbar für uns wegen des Mangels unseres Sehvermögens, des körperlichen wie des intellektuellen. Aber der Verstand des Engels leidet keinerlei Mangel. Weil also Gott an sich am meisten verstehbar ist, scheint es, dass er für den Engel am meisten verstehbar ist. Wenn er also andere verstehbare Gegenstände durch seine natürliche Verfassung verstehen kann, dann noch viel mehr Gott. |
Praeterea, sensus corporeus non potest elevari ad intelligendam substantiam incorpoream, quia est supra eius naturam. Si igitur videre Deum per essentiam sit supra naturam cuiuslibet intellectus creati, videtur quod nullus intellectus creatus ad videndum Dei essentiam pertingere possit, quod est erroneum, ut ex supradictis patet. Videtur ergo quod intellectui creato sit naturale divinam essentiam videre. |
3. Der körperliche Sinn kann nicht zum Verstehen einer unkörperlichen Substanz erhoben werden, weil dies über seiner Natur liegt. Wenn also Gott durch sein Wesen zu schauen über der Natur jedes geschaffenen Intellekts liegt, scheint es, dass kein geschaffener Intellekt zum Schauen des Wesens Gottes gelangen kann, was irrig ist, wie aus dem vorhin (q12a1) Gesagten offenkundig ist. Es scheint also, dass es dem geschaffenen Intellekt natürlich ist, das göttliche Wesen zu schauen. |
Sed contra est quod dicitur Rom. VI, gratia Dei vita aeterna. Sed vita aeterna consistit in visione divinae essentiae, secundum illud Ioan. XVII, haec est vita aeterna, ut cognoscant te solum verum Deum, et cetera. Ergo videre Dei essentiam convenit intellectui creato per gratiam, et non per naturam. |
Dagegen: Im Römerbrief 6 (Röm 6,23) wird gesagt: Die Gnade Gottes ist ewiges Leben. Aber das ewige Leben besteht in der Schau des göttlichen Wesens, gemäß Johannes 17 (Joh 17,3): Dies ist das ewige Leben, dass sie dich erkennen, den einzig wahren Gott und so weiter. Also kommt die Schau des göttlichen Wesens im geschaffenen Intellekt durch die Gnade und nicht durch die Natur zustande. |
Respondeo dicendum quod impossibile est quod aliquis intellectus creatus per sua naturalia essentiam Dei videat. Cognitio enim contingit secundum quod cognitum est in cognoscente. Cognitum autem est in cognoscente secundum modum cognoscentis. Unde cuiuslibet cognoscentis cognitio est secundum modum suae naturae. Si igitur modus essendi alicuius rei cognitae excedat modum naturae cognoscentis, oportet quod cognitio illius rei sit supra naturam illius cognoscentis. |
Antwort: Es ist unmöglich, dass irgendein geschaffener Intellekt durch seine natürliche Verfassung Gottes Wesen schaut. Erkenntnis nämlich geschieht dadurch, dass das Erkannte im Erkennenden ist. Das Erkannte aber ist im Erkennenden gemäß der Weise des Erkennenden. Daher erfolgt die Erkenntnis eines jeden Erkennenden nach der Art seiner Natur. Wenn also die Seinsweise irgendeines erkannten Dinges die Weise der Natur des Erkennenden übersteigt, dann muss die Erkenntnis jenes Dinges über der Natur jenes Erkennenden liegen. |
Est autem multiplex modus essendi rerum. Quaedam enim sunt, quorum natura non habet esse nisi in hac materia individuali, et huiusmodi sunt omnia corporalia. Quaedam vero sunt, quorum naturae sunt per se subsistentes, non in materia aliqua, quae tamen non sunt suum esse, sed sunt esse habentes, et huiusmodi sunt substantiae incorporeae, quas angelos dicimus. |
Es gibt aber eine vielfache Seinsweise der Dinge. Es gibt nämlich einige, deren Natur kein Sein hat außer in dieser individuellen Materie, und solcherart sind alle körperlichen Dinge. Einige aber gibt es, deren Naturen durch sich, nicht in irgendeiner Materie, bestehen, und die dennoch nicht ihr eigenes Sein sind, sondern ihr Sein haben, und solcherart sind die unkörperlichen Substanzen, die wir Engel nennen. |
Solius autem Dei proprius modus essendi est, ut sit suum esse subsistens. Ea igitur quae non habent esse nisi in materia individuali, cognoscere est nobis connaturale, eo quod anima nostra, per quam cognoscimus, est forma alicuius materiae. Quae tamen habet duas virtutes cognoscitivas. Unam, quae est actus alicuius corporei organi. Et huic connaturale est cognoscere res secundum quod sunt in materia individuali, unde sensus non cognoscit nisi singularia. Alia vero virtus cognoscitiva eius est intellectus, qui non est actus alicuius organi corporalis. Unde per intellectum connaturale est nobis cognoscere naturas, quae quidem non habent esse nisi in materia individuali; non tamen secundum quod sunt in materia individuali, sed secundum quod abstrahuntur ab ea per considerationem intellectus. Unde secundum intellectum possumus cognoscere huiusmodi res in universali, quod est supra facultatem sensus. |
Es ist aber allein Gottes eigentümliche Seinsweise, dass er sein subsistierendes Sein ist. Dasjenige also zu erkennen, das nur in der individuellen Materie Sein hat, ist uns deshalb natürlich, weil unsere Seele, durch die wir erkennen, die Form einer Materie ist. Sie hat dennoch zwei erkennende Kräfte. Eine, die die Wirklichkeit eines körperlichen Organs ist. Und dieser ist es natürlich, die Dinge auf die Weise zu erkennen, dass sie in individueller Materie sind, weshalb der Sinn nichts erkennt außer Einzelnes. Die andere erkennende Kraft aber ist der Verstand, der nicht die Wirklichkeit irgendeines körperlichen Organs ist. Deshalb ist es uns durch den Verstand natürlich, die Naturen zu erkennen, die zwar Sein nur in der individuellen Materie haben; allerdings nicht auf die Weise, dass sie in individueller Materie sind, sondern sofern sie von dieser durch die Betrachtung des Verstandes abstrahiert werden. Deshalb können wir gemäß dem Verstand solcherart Dinge im Allgemeinen erkennen, was über der Fähigkeit des Sinnes liegt. |
Intellectui autem angelico connaturale est cognoscere naturas non in materia existentes. Quod est supra naturalem facultatem intellectus animae humanae, secundum statum praesentis vitae, quo corpori unitur. Relinquitur ergo quod cognoscere ipsum esse subsistens, sit connaturale soli intellectui divino, et quod sit supra facultatem naturalem cuiuslibet intellectus creati, quia nulla creatura est suum esse, sed habet esse participatum. Non igitur potest intellectus creatus Deum per essentiam videre, nisi inquantum Deus per suam gratiam se intellectui creato coniungit, ut intelligibile ab ipso. |
Dem Verstand des Engels aber ist es natürlich, die Naturen zu erkennen, die nicht in Materie existieren. Dies liegt über der natürlichen Fähigkeit des Verstandes der menschlichen Seele in diesem Zustand des gegenwärtigen Lebens, in dem sie mit dem Körper vereint ist. Es bleibt also übrig, dass das Erkennen des subsistierenden Seins selbst allein dem göttlichen Verstand natürlich ist, und dass es über der natürlichen Fähigkeit eines jeden geschaffenen Intellekts liegt, weil kein Geschöpf sein eigenes Sein ist, sondern ein teilhabendes Sein hat. Also kann der geschaffene Intellekt Gott nicht gemäß seinem Wesen schauen, außer insofern Gott sich durch seine Gnade mit dem geschaffenen Intellekt verbindet, damit er durch ihn selbst verstehbar ist. |
Ad primum ergo dicendum quod iste modus cognoscendi Deum, est Angelo connaturalis, ut scilicet cognoscat eum per similitudinem eius in ipso Angelo refulgentem. Sed cognoscere Deum per aliquam similitudinem creatam, non est cognoscere essentiam Dei, ut supra ostensum est. Unde non sequitur quod Angelus per sua naturalia possit cognoscere essentiam Dei. |
Zu 1: Jene Weise des Erkennens Gottes ist dem Engel natürlich, dass er ihn nämlich durch eine im Engel selbst zurückstrahlende Ähnlichkeit von ihm erkennt. Aber Gott durch eine geschaffene Ähnlichkeit zu erkennen heißt nicht das Wesen Gottes erkennen, wie oben (q12a2) gezeigt worden ist. Daher folgt nicht, dass der Engel durch seine natürliche Verfassung Gottes Wesen erkennen kann. |
Ad secundum dicendum quod intellectus Angeli non habet defectum, si defectus accipiatur privative, ut scilicet careat eo quod habere debet. Si vero accipiatur negative, sic quaelibet creatura invenitur deficiens, Deo comparata, dum non habet illam excellentiam quae invenitur in Deo. |
Zu 2: Der Verstand des Engels hat keinen Mangel, wenn Mangel privativ verstanden wird, dass er nämlich etwas entbehrte, was er haben müsste. Aber wenn er negativ verstanden wird, so wird jedes beliebige Geschöpf im Vergleich mit Gott für mangelhaft befunden, weil es nicht jene Erhabenheit hat, die sich in Gott findet. |
Ad tertium dicendum quod sensus visus, quia omnino materialis est, nullo modo elevari potest ad aliquid immateriale. Sed intellectus noster vel angelicus, quia secundum naturam a materia aliqualiter elevatus est, potest ultra suam naturam per gratiam ad aliquid altius elevari. Et huius signum est, quia visus nullo modo potest in abstractione cognoscere id quod in concretione cognoscit, nullo enim modo potest percipere naturam, nisi ut hanc. Sed intellectus noster potest in abstractione considerare quod in concretione cognoscit. Etsi enim cognoscat res habentes formam in materia, tamen resolvit compositum in utrumque, et considerat ipsam formam per se. Et similiter intellectus Angeli, licet connaturale sit ei cognoscere esse concretum in aliqua natura, tamen potest ipsum esse secernere per intellectum, dum cognoscit quod aliud est ipse, et aliud est suum esse. Et ideo, cum intellectus creatus per suam naturam natus sit apprehendere formam concretam et esse concretum in abstractione, per modum resolutionis cuiusdam, potest per gratiam elevari ut cognoscat substantiam separatam subsistentem, et esse separatum subsistens. |
Zu 3: Der Sehsinn, weil er völlig materiell ist, kann auf keine Weise zu irgendetwas Immateriellen erhoben werden. Aber unser Verstand oder der des Engels, weil er hinsichtlich der Natur über die Materie auf bestimmte Weise erhoben ist, kann über seine Natur hinaus durch die Gnade zu etwas Höherem erhoben werden. Und ein Zeichen dessen ist, dass das Sehvermögen auf keine Weise abstrakt das erkennen kann, was es konkret erkennt; auf keine Weise kann es nämlich die Natur auffassen, außer insofern sie diese ist. Aber unser Verstand kann abstrakt betrachten, was er konkret erkennt. Auch wenn er nämlich die Dinge erkennt, die eine Form in der Materie haben, löst er dennoch das Zusammengesetzte in beide auf, und betrachtet die Form selbst an sich. Und ähnlich kann der Verstand des Engels, obwohl es ihm natürlich ist, das konkrete Sein in einer bestimmten Natur zu erkennen, dennoch das Sein selbst mittels des Verstandes abtrennen, da er erkennt, dass etwas anderes er selbst ist und etwas anderes sein Sein. Und deshalb kann der geschaffene Intellekt, wie er durch seine Natur dazu geboren ist, die konkreten Formen und das konkrete Sein durch eine gewisse Weise der Analyse abstrakt aufzunehmen, durch die Gnade erhoben werden, sodass er die getrennt bestehenden Substanzen und das getrennt bestehende Sein erkennt. |
Articulus 5Utrum intellectus creatus ad videndum essentiam Dei aliquo lumine creato indigeat |
Artikel 5Bedarf der geschaffene Intellekt zur Schau des Wesens Gottes irgendeines geschaffenen Lichtes? |
Ad quintum sic proceditur. Videtur quod intellectus creatus ad videndum essentiam Dei aliquo lumine creato non indigeat. Illud enim quod est per se lucidum in rebus sensibilibus, alio lumine non indiget ut videatur, ergo nec in intelligibilibus. Sed Deus est lux intelligibilis. Ergo non videtur per aliquod lumen creatum. |
1. Es scheint, dass der geschaffene Intellekt zur Schau des Wesens Gottes keines geschaffenen Lichtes bedarf. Jenes nämlich, was bei den sinnlichen Dingen an sich leuchtend ist, bedarf keines anderen Lichtes, um gesehen zu werden. Also auch nicht bei den verstehbaren Dingen. Aber Gott ist das verstandesmäßige Licht. Also wird er nicht durch irgendein geschaffenes Licht geschaut. |
Praeterea, cum Deus videtur per medium, non videtur per suam essentiam. Sed cum videtur per aliquod lumen creatum, videtur per medium. Ergo non videtur per suam essentiam. |
2. Wenn Gott durch ein Medium geschaut wird, wird er nicht seinem Wesen gemäß geschaut. Aber wenn er durch irgendein geschaffenes Licht geschaut wird, wird er durch ein Medium geschaut. Also wird er nicht seinem Wesen nach geschaut. |
Praeterea, illud quod est creatum, nihil prohibet alicui creaturae esse naturale. Si ergo per aliquod lumen creatum Dei essentia videtur, poterit illud lumen esse naturale alicui creaturae. Et ita illa creatura non indigebit aliquo alio lumine ad videndum Deum, quod est impossibile. Non est ergo necessarium quod omnis creatura ad videndum Dei essentiam lumen superadditum requirat. |
3. Nichts verhindert, dass das, was geschaffen worden ist, einem Geschöpf natürlch ist. Wenn also durch irgendein geschaffenes Licht Gottes Wesen geschaut wird, könnte jenes Licht irgendeinem Geschöpf natürlich sein. Und so bedürfte jenes Geschöpf nicht irgendeines anderen Lichtes zur Schau Gottes, was unmöglich ist (q12a2). Es ist also nicht notwendig, dass alle Geschöpfe zur Schau des Wesens Gottes ein hinzugefügtes Licht erfordern. |
Sed contra est quod dicitur in Psalmo, in lumine tuo videbimus lumen. |
Dagegen: In einem Psalm (Ps 35,10) wird gesagt: In deinem Lichte werden wir das Licht sehen. |
Respondeo dicendum quod omne quod elevatur ad aliquid quod excedit suam naturam, oportet quod disponatur aliqua dispositione quae sit supra suam naturam, sicut, si aer debeat accipere formam ignis, oportet quod disponatur aliqua dispositione ad talem formam. Cum autem aliquis intellectus creatus videt Deum per essentiam, ipsa essentia Dei fit forma intelligibilis intellectus. Unde oportet quod aliqua dispositio supernaturalis ei superaddatur, ad hoc quod elevetur in tantam sublimitatem. |
Antwort: Alles, was erhoben wird zu etwas, das seine Natur übersteigt, erfordert, dass es durch irgendeine Disposition disponiert wird, die oberhalb seiner Natur liegt, so, wie wenn die Luft die Form des Feuers aufnehmen muss, es erforderlich ist, dass es durch irgendeine Disposition zu einer solchen Form disponiert wird. Wenn aber irgendein geschaffener Intellekt Gott seinem Wesen gemäß schaut, wird das Wesen Gottes selbst verstehbare Form des Verstandes. Daher ist es erforderlich, dass irgendeine übernatürliche Disposition ihm dazu hinzugefügt wird, dass er erhoben wird in eine so große Erhabenheit. |
Cum igitur virtus naturalis intellectus creati non sufficiat ad Dei essentiam videndam, ut ostensum est, oportet quod ex divina gratia superaccrescat ei virtus intelligendi. Et hoc augmentum virtutis intellectivae illuminationem intellectus vocamus; sicut et ipsum intelligibile vocatur lumen vel lux. Et istud est lumen de quo dicitur Apoc. XXI, quod claritas Dei illuminabit eam, scilicet societatem beatorum Deum videntium. Et secundum hoc lumen efficiuntur deiformes, idest Deo similes; secundum illud I Ioan. III, cum apparuerit, similes ei erimus, et videbimus eum sicuti est. |
Weil also die natürliche Kraft des geschaffenen Intellekts nicht ausreicht, um Gottes Wesen zu schauen, wie gezeigt worden ist (q12a4), ist es erforderlich, dass aus der göttlichen Gnade ihm eine verstehende Kraft hinzuwächst. Und diesen Zuwachs zur verstandesmäßigen Kraft nennen wir Erleuchtung des Verstandes, so wie auch das Verstehbare selbst Licht oder Leuchten genannt wird. Und dies ist das Leuchten, von dem in der Apokalypse 21 (Offb 21,23) gesagt wird, dass die Klarheit Gottes sie erleuchten wird, nämlich die Gemeinschaft der Glückseligen, die Gott schauen. Und gemäß diesem Licht werden sie gottförmig gemacht, das heißt Gott ähnlich; jenes gemäß dem ersten Brief des Johannes 3 (1 Joh 3,2): Wenn er erschienen sein wird, werden wir ihm ähnlich sein, und wir werden ihn schauen so wie er ist. |
Ad primum ergo dicendum quod lumen creatum est necessarium ad videndum Dei essentiam, non quod per hoc lumen Dei essentia intelligibilis fiat, quae secundum se intelligibilis est, sed ad hoc quod intellectus fiat potens ad intelligendum, per modum quo potentia fit potentior ad operandum per habitum, sicut etiam et lumen corporale necessarium est in visu exteriori, inquantum facit medium transparens in actu, ut possit moveri a colore. |
Zu 1: Das geschaffene Licht ist notwendig zur Schau des Wesens Gottes, nicht weil durch dieses Licht Gottes Wesen verstehbar wird, das an sich verstehbar ist, sondern dazu, dass der Verstand fähig wird zum Verstehen auf die Weise, durch die ein Vermögen durch einen Habitus vermögender wird zur Tätigkeit, so wie auch das körperliche Licht notwendig ist zum äußeren Sehen, insoweit es das Medium in Wirklichkeit durchsichtig macht, damit es von der Farbe bewegt werden kann. |
Ad secundum dicendum quod lumen istud non requiritur ad videndum Dei essentiam quasi similitudo in qua Deus videatur, sed quasi perfectio quaedam intellectus, confortans ipsum ad videndum Deum. Et ideo potest dici quod non est medium in quo Deus videatur, sed sub quo videtur. Et hoc non tollit immediatam visionem Dei. |
Zu 2: Dieses Licht wird nicht zur Schau von Gottes Wesen erfordert gleichsam wie eine Ähnlichkeit, in der Gott geschaut wird, sondern gleichsam wie eine gewisse Vollkommenheit des Verstandes, die ihn selbst zur Schau Gottes stärkt. Und daher kann gesagt werden, dass es kein Medium gibt, in dem Gott geschaut würde, sondern unter dem er geschaut wird. Und dies hebt die Unmittelbarkeit der Schau Gottes nicht auf. |
Ad tertium dicendum quod dispositio ad formam ignis non potest esse naturalis nisi habenti formam ignis. Unde lumen gloriae non potest esse naturale creaturae, nisi creatura esset naturae divinae, quod est impossibile. Per hoc enim lumen fit creatura rationalis deiformis, ut dictum est. |
Zu 3: Die Disposition zur Form des Feuers kann nicht natürlich sein, wenn sie nicht die Form des Feuers hat. Deshalb kann das Licht der Glorie nicht natürlich für das Geschöpf sein, es sei denn, das Geschöpf wäre göttlicher Natur, was unmöglich ist. Daher nämlich macht das Licht das vernunftbegabte Geschöpf gottförmig, wie gesagt worden ist (a5c). |
Articulus 6Utrum videntium essentiam Dei unus alio perfectius videat |
Artikel 6Schaut einer, der Gottes Wesen schaut, dieses vollkommener als ein anderer? |
Ad sextum sic proceditur. Videtur quod videntium essentiam Dei unus alio perfectius non videat. Dicitur enim I Ioan. III, videbimus eum sicuti est. Sed ipse uno modo est. Ergo uno modo videbitur ab omnibus. Non ergo perfectius et minus perfecte. |
1. Es scheint, dass einer, der Gottes Wesen schaut, dieses nicht vollkommener schaut als ein anderer. Es heißt nämlich im ersten Brief des Johannes 3 (1 Joh 3,2): Wir werden ihn schauen, so wie er ist. Aber er selbst ist auf eine Weise. Also wird er auf eine Weise von allen geschaut. Also nicht vollkommener und weniger vollkommen. |
Praeterea, Augustinus dicit, in libro octoginta trium qq., quod unam rem non potest unus alio plus intelligere. Sed omnes videntes Deum per essentiam, intelligunt Dei essentiam, intellectu enim videtur Deus, non sensu, ut supra habitum est. Ergo videntium divinam essentiam unus alio non clarius videt. |
2. Augustinus sagt im Buch Über dreiundachtzig verschiedene Fragen (De div. quaest., q. 32), dass nicht einer eine Sache mehr verstehen kann als ein anderer. Aber alle, die Gott durch sein Wesen schauen, begreifen Gottes Wesen; denn sie schauen Gott durch den Verstand, nicht durch den Sinn, wie oben (q12a3) festgehalten worden ist. Also schaut einer, der das göttliche Wesen schaut, dieses nicht klarer als ein anderer. |
Praeterea, quod aliquid altero perfectius videatur, ex duobus contingere potest, vel ex parte obiecti visibilis; vel ex parte potentiae visivae videntis. Ex parte autem obiecti, per hoc quod obiectum perfectius in vidente recipitur, scilicet secundum perfectiorem similitudinem. Quod in proposito locum non habet, Deus enim non per aliquam similitudinem, sed per eius essentiam praesens est intellectui essentiam eius videnti. Relinquitur ergo quod, si unus alio perfectius eum videat, quod hoc sit secundum differentiam potentiae intellectivae. Et ita sequitur quod cuius potentia intellectiva naturaliter est sublimior, clarius eum videat. Quod est inconveniens, cum hominibus promittatur in beatitudine aequalitas Angelorum. |
3. Dass irgendwer vollkommener sieht als ein anderer, kann aus zwei Gründen zustande kommen; entweder von Seiten des sichtbaren Objekts oder von Seiten des Sehvermögens des Sehenden. Von Seiten aber des Objektes deshalb, weil das Objekt vollkommener in dem Sehenden aufgenommen wird, nämlich gemäß einer vollkommeneren Ähnlichkeit. Dies hat bei diesem Thema keinen Ort, Gott nämlich ist nicht durch irgendeine Ähnlichkeit, sondern durch sein Wesen dem Verstand gegenwärtig, der sein Wesen schaut. Es bleibt also übrig, dass, wenn einer ihn vollkommener als ein anderer sieht, dass dies geschieht gemäß einem Unterschied der verstandesmäßigen Vermögen. Und so folgt, dass wessen verstandesmäßiges Vermögen natürlicherweise höher ist, ihn klarer sähe. Dies ist unpassend, weil den Menschen in der Glückseligkeit Gleichheit mit den Engeln versprochen worden ist. |
Sed contra est quod vita aeterna in visione Dei consistit, secundum illud Ioan. XVII, haec est vita aeterna, et cetera. Ergo, si omnes aequaliter Dei essentiam vident, in vita aeterna omnes erunt aequales. Cuius contrarium dicit Apostolus, I Cor. XV, stella differt a stella in claritate. |
Dagegen: Das ewige Leben besteht in der Schau Gottes gemäß Johannes 17 (Joh 17,3): Dies ist das ewige Leben und so weiter. Also, wenn alle Gottes Wesen auf gleiche Weise schauten, wären im ewigen Leben alle gleich. Das Gegenteil hierzu sagt der Apostel im ersten Korintherbrief 15 (1 Kor 15,41): Ein Stern unterscheidet sich von einem Stern in der Klarheit. |
Respondeo dicendum quod videntium Deum per essentiam unus alio perfectius eum videbit. Quod quidem non erit per aliquam Dei similitudinem perfectiorem in uno quam in alio, cum illa visio non sit futura per aliquam similitudinem, ut ostensum est. Sed hoc erit per hoc, quod intellectus unius habebit maiorem virtutem seu facultatem ad videndum Deum, quam alterius. Facultas autem videndi Deum non competit intellectui creato secundum suam naturam, sed per lumen gloriae, quod intellectum in quadam deiformitate constituit, ut ex superioribus patet. |
Antwort: Einer, der Gottes Wesen schaut, wird ihn vollkommener schauen als ein anderer. Dies wird allerdings nicht durch irgendeine Ähnlichkeit Gottes geschehen, die in einem vollkommener ist als in einem anderen, weil jene Schau künftig nicht durch irgendeine Ähnlichkeit geschieht, wie gezeigt worden ist (q12a2). Aber es wird dadurch geschehen, dass der Verstand des einen eine größere Kraft oder Fähigkeit zur Schau Gottes haben wird als ein anderer. Die Fähigkeit nämlich, Gott zu schauen, kommt dem geschaffenen Intellekt nicht gemäß seiner Natur zu, sondern durch das Licht der Glorie, das den Verstand in einer gewissen Gottförmigkeit konstituiert, wie aus dem Vorherigen (q12a5) offenkundig ist. |
Unde intellectus plus participans de lumine gloriae, perfectius Deum videbit. Plus autem participabit de lumine gloriae, qui plus habet de caritate, quia ubi est maior caritas, ibi est maius desiderium; et desiderium quodammodo facit desiderantem aptum et paratum ad susceptionem desiderati. Unde qui plus habebit de caritate, perfectius Deum videbit, et beatior erit. |
Daher wird der Verstand, der mehr am Licht der Glorie teilhat, Gott vollkommener schauen. Mehr aber wird teilhaben am Licht der Glorie, der mehr an (Gottes)Liebe hat, denn wo mehr an (Gottes)Liebe ist, dort ist mehr Begehren; und das Begehren macht auf gewisse Weise den Begehrenden tauglich und bereit zum Empfangen des Begehrten. Daher wird der, der mehr an (Gottes)Liebe hat, Gott vollkommener schauen und glückseliger sein. |
Ad primum ergo dicendum quod, cum dicitur videbimus eum sicuti est, hoc adverbium sicuti determinat modum visionis ex parte rei visae, ut sit sensus, videbimus eum ita esse sicuti est, quia ipsum esse eius videbimus, quod est eius essentia. Non autem determinat modum visionis ex parte videntis, ut sit sensus, quod ita erit perfectus modus videndi, sicut est in Deo perfectus modus essendi. |
Zu 1: Wenn gesagt wird, wir werden ihn schauen so wie er ist, bestimmt dieses Adverb so wie die Weise der Schau von Seiten des geschauten Dinges, sodass der Sinn ist, dass wir ihn so schauen werden, wie er ist, weil wir sein Sein selbst schauen werden, das sein Wesen ist. Nicht aber bestimmt es die Weise der Schau von Seiten des Sehenden, sodass der Sinn ist, dass die Weise des Schauens so vollkommen sein wird, wie in Gott die Seinsweise vollkommen ist. |
Et per hoc etiam patet solutio ad secundum. Cum enim dicitur quod rem unam unus alio melius non intelligit, hoc habet veritatem si referatur ad modum rei intellectae, quia quicumque intelligit rem esse aliter quam sit, non vere intelligit. Non autem si referatur ad modum intelligendi, quia intelligere unius est perfectius quam intelligere alterius. |
Zu 2: Und daher ist auch die Lösung des zweiten Einwandes offenkundig. Wenn nämlich gesagt wird, dass einer eine Sache nicht mehr als ein anderer versteht, hat dies Wahrheit, wenn es auf die Weise des verstandenen Dinges bezogen wird, weil jeder, der ein Ding anders versteht als es ist, es nicht wahrhaft versteht. Nicht aber, wenn es bezogen wird auf die Weise des Verstehens, weil das Verstehen des einen vollkommener ist als das Verstehen eines anderen. |
Ad tertium dicendum quod diversitas videndi non erit ex parte obiecti, quia idem obiectum omnibus praesentabitur, scilicet Dei essentia, nec ex diversa participatione obiecti per differentes similitudines, sed erit per diversam facultatem intellectus, non quidem naturalem, sed gloriosam, ut dictum est. |
Zu 3: Die Verschiedenheit des Sehens ergibt sich nicht von Seiten des Objekts, weil dasselbe Objekt allen vorgestellt werden wird, nämlich Gottes Wesen, noch aus der verschiedenen Teilhabe am Objekt durch verschiedene Ähnlichkeiten, sondern es ergibt sich durch die verschiedene Fähigkeit des Verstandes, nicht allerdings des natürlichen, sondern des verherrlichten, wie gesagt worden ist (a6c). |
Articulus 7Utrum videntes Deum per essentiam ipsum comprehendant |
Artikel 7Begreifen diejenigen, die Gott seinem Wesen gemäß schauen, ihn selbst? |
Ad septimum sic proceditur. Videtur quod videntes Deum per essentiam ipsum comprehendant. Dicit enim Apostolus, Philipp. III, sequor autem si quo modo comprehendam. Non autem frustra sequebatur, dicit enim ipse, I Cor. IX, sic curro, non quasi in incertum. Ergo ipse comprehendit, et eadem ratione alii, quos ad hoc invitat, dicens, sic currite, ut comprehendatis. |
1. Es scheint, dass diejenigen, die Gott seinem Wesen gemäß schauen, ihn selbst begreifen. Es sagt nämlich der Apostel im Philipperbrief (Phil 3,12): ich strebe aber, ob ich es auf irgendeine Weise begreifen kann. Nicht aber hat er umsonst gestrebt, er sagt nämlich selbst im ersten Korintherbrief 9 (1 Kor 9,26): so laufe ich, nicht gleichsam in das Ungewisse. Also begreift er selbst, und aus demselben Grund die anderen, die er dazu auffordert, indem er sagt: Lauft so, dass ihr begreift (1 Kor. 9,24). |
Praeterea, ut dicit Augustinus in libro de videndo Deum ad Paulinam, illud comprehenditur, quod ita totum videtur, ut nihil eius lateat videntem. Sed si Deus per essentiam videtur, totus videtur, et nihil eius latet videntem; cum Deus sit simplex. Ergo a quocumque videtur per essentiam, comprehenditur. |
2. Augustinus sagt im Buch Über die Gottesschau an Paulina (Epist. 147,9): Jenes wird begriffen, was so ganz gesehen wird, dass nichts von ihm dem Sehenden verborgen bleibt. Aber wenn Gott seinem Wesen gemäß geschaut wird, wird er ganz geschaut, und nichts von ihm bleibt dem Schauen verborgen, weil Gott einfach ist. Also wird er von jedem, von dem er seinem Wesen gemäß geschaut wird, begriffen. |
Si dicatur quod videtur totus, sed non totaliter, contra, totaliter vel dicit modum videntis, vel modum rei visae. Sed ille qui videt Deum per essentiam, videt eum totaliter, si significetur modus rei visae, quia videt eum sicuti est, ut dictum est. Similiter videt eum totaliter, si significetur modus videntis, quia tota virtute sua intellectus Dei essentiam videbit. Quilibet ergo videns Deum per essentiam, totaliter eum videbit. Ergo eum comprehendet. |
3. Wenn aber gesagt wird, dass er ganz geschaut wird, aber nicht gänzlich, steht dagegen, dass gänzlich entweder eine Weise des Sehenden bezeichnet oder eine Weise des gesehenen Dinges. Aber jener, der Gott seinem Wesen gemäß schaut, schaut ihn gänzlich, sofern die Weise des gesehenen Dinges bezeichnet wird, weil er ihn so sieht, wie er ist, wie gesagt worden ist (q12a6). Ähnlich sieht er ihn gänzlich, sofern die Weise des Sehenden bezeichnet wird, weil er mit der ganzen Kraft seines Verstandes Gottes Wesen schauen wird. Wer auch immer also Gott seinem Wesen gemäß schaut, schaut ihn gänzlich. Also begreift er ihn. |
Sed contra est quod dicitur Ierem. XXXII, fortissime, magne, potens, dominus exercituum nomen tibi; magnus consilio, et incomprehensibilis cogitatu. Ergo comprehendi non potest. |
Andererseits: In Jeremia 32 (Jer 32,18-19) heißt es: Stärkster, Großer, Mächtiger, dein Name ist Herr der Heerscharen; groß ist dein Ratschluss und unbegreiflich für das Denken. Also kann er nicht begriffen werden. |
Respondeo dicendum quod comprehendere Deum impossibile est cuicumque intellectui creato, attingere vero mente Deum qualitercumque, magna est beatitudo, ut dicit Augustinus. |
Antwort: Gott zu begreifen ist für jedweden geschaffenen Intellekt unmöglich, aber auf gewisse Weise Gott mit dem Geist zu berühren, ist große Glückseligkeit, wie Augustinus (Serm. ad pop. 117,3) sagt. |
Ad cuius evidentiam, sciendum est quod illud comprehenditur, quod perfecte cognoscitur. Perfecte autem cognoscitur, quod tantum cognoscitur, quantum est cognoscibile. Unde si id quod est cognoscibile per scientiam demonstrativam, opinione teneatur ex aliqua ratione probabili concepta, non comprehenditur. Puta, si hoc quod est triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis, aliquis sciat per demonstrationem, comprehendit illud, si vero aliquis eius opinionem accipiat probabiliter, per hoc quod a sapientibus vel pluribus ita dicitur, non comprehendet ipsum, quia non pertingit ad illum perfectum modum cognitionis, quo cognoscibilis est. |
Um dies offensichtlich zu machen, muss man wissen, dass jenes begriffen wird, was vollkommen erkannt wird. Vollkommen aber wird dasjenige erkannt, was soweit erkannt wird, wie es erkennbar ist. Wenn daher das, was durch die beweisende Wissenschaft erkennbar ist, aufgrund einer auf Wahrscheinlichkeit gegründeten Meinung aufgefasst wird, dann wird es nicht begriffen. Zum Beispiel, wenn jemand dasjenige, dass das Dreieck drei Winkel hat, die gleich zwei rechten sind, durch Beweis weiß, begreift jener es; wenn aber jemand diese Meinung als wahrscheinlich annimmt, dadurch dass dies von den Weisen und Vielen so gesagt wird, begreift es selbst nicht, weil er nicht zu jener vollkommenen Weise des Erkennens gelangt, durch die es erkennbar ist. |
Nullus autem intellectus creatus pertingere potest ad illum perfectum modum cognitionis divinae essentiae, quo cognoscibilis est. Quod sic patet. Unumquodque enim sic cognoscibile est, secundum quod est ens actu. Deus igitur, cuius esse est infinitum, ut supra ostensum est, infinite cognoscibilis est. Nullus autem intellectus creatus potest Deum infinite cognoscere. Intantum enim intellectus creatus divinam essentiam perfectius vel minus perfecte cognoscit, inquantum maiori vel minori lumine gloriae perfunditur. Cum igitur lumen gloriae creatum, in quocumque intellectu creato receptum, non possit esse infinitum, impossibile est quod aliquis intellectus creatus Deum infinite cognoscat. Unde impossibile est quod Deum comprehendat. |
Kein geschaffener Intellekt aber kann zu jener vollkommenen Weise des Erkennens des göttlichen Wesens gelangen, durch die es erkennbar ist. Dies wird auf folgende Weise offenkundig: Ein jedes nämlich ist in dem Maße erkennbar, soweit es in Wirklichkeit Seiendes ist. Gott also, dessen Sein unbegrenzt ist, wie oben (q7a1) gezeigt worden ist, ist unbegrenzt erkennbar. Kein geschaffener Intellekt aber kann Gott unbegrenzt erkennen. Insofern nämlich ein geschaffener Intellekt das göttliche Wesen vollkommener oder weniger vollkommen erkennt, insofern ergießt sich auf ihn mehr oder weniger das Licht der Glorie. Weil also das geschaffene Licht der Glorie, von welchem geschaffenen Intellekt es auch immer aufgenommen wird, nicht unbegrenzt sein kann, ist es unmöglich, dass irgendein geschaffener Intellekt Gott unbegrenzt erkennt. Daher ist es unmöglich, dass er Gott begreift. |
Ad primum ergo dicendum quod comprehensio dicitur dupliciter. Uno modo, stricte et proprie, secundum quod aliquid includitur in comprehendente. Et sic nullo modo Deus comprehenditur, nec intellectu nec aliquo alio, quia, cum sit infinitus, nullo finito includi potest, ut aliquid finitum eum infinite capiat, sicut ipse infinite est. Et sic de comprehensione nunc quaeritur. |
Zu 1: Begreifen wird in zweifacher Hinsicht gesagt. Auf eine strenge und eigentümliche Weise demgemäß, dass etwas eingeschlossen wird im Begreifenden. Und so wird Gott auf keine Weise begriffen, weder vom Verstand noch von irgendetwas anderem, da er, weil er unbegrenzt ist, von keinem Begrenzten eingeschlossen werden kann, sodass irgendetwas Begrenztes ihn unbegrenzt fasste, so wie er selbst unbegrenzt ist. Und so wird nach dem Begreifen gerade gefragt. |
Alio modo comprehensio largius sumitur, secundum quod comprehensio insecutioni opponitur. Qui enim attingit aliquem, quando iam tenet ipsum, comprehendere eum dicitur. Et sic Deus comprehenditur a beatis, secundum illud Cant. III, tenui eum, nec dimittam. Et sic intelliguntur auctoritates Apostoli de comprehensione. Et hoc modo comprehensio est una de tribus dotibus animae, quae respondet spei; sicut visio fidei, et fruitio caritati. Non enim, apud nos, omne quod videtur, iam tenetur vel habetur, quia videntur interdum distantia, vel quae non sunt in potestate nostra. Neque iterum omnibus quae habemus, fruimur, vel quia non delectamur in eis; vel quia non sunt ultimus finis desiderii nostri, ut desiderium nostrum impleant et quietent. Sed haec tria habent beati in Deo, quia et vident ipsum; et videndo, tenent sibi praesentem, in potestate habentes semper eum videre; et tenentes, fruuntur sicut ultimo fine desiderium implente. |
Auf andere Weise wird Begreifen im weiten Sinn genommen, demgemäß, dass das Begreifen im Gegensatz zum Verfolgen steht. Wer nämlich jemanden berührt, wenn er bereits ihn selbst erfasst, begreift ihn, wie man sagt. Und so wird Gott von den Glückseligen begriffen, gemäß jenem Satz aus dem Hoheslied 3 (Hld 3,4): Ich halte ihn und will ihn nicht loslassen. Und dies verstehen die Aussprüche des Apostels unter Begreifen. Und diese Weise des Begreifens ist eine von drei Gaben der Seele, die der Hoffnung entspricht; so wie die Schau dem Glauben und der Genuss der (Gottes)Liebe. Nicht nämlich wird bei uns alles, was gesehen wird, schon erfasst oder besessen, weil es manchmal aus der Entfernung gesehen wird oder es nicht in unserer Macht steht. Und ebenso genießen wir nicht alles, was wir haben, entweder, weil wir keine Freude daran haben oder weil es nicht das letzte Ziel unseres Begehrens ist, sodass es unser Begehren stillen und beruhigen würde. Aber diese drei haben die Glückseligen in Gott, weil sie ihn sowohl selbst schauen als auch im Schauen, in dem sie ihn gegenwärtig halten, es in ihrer Macht steht, ihn immer zu schauen; und indem sie ihn halten, genießen sie ihn so wie das letzte Ziel, das das Begehren stillt. |
Ad secundum dicendum quod non propter hoc Deus incomprehensibilis dicitur, quasi aliquid eius sit quod non videatur, sed quia non ita perfecte videtur, sicut visibilis est. Sicut cum aliqua demonstrabilis propositio per aliquam probabilem rationem cognoscitur, non est aliquid eius quod non cognoscatur, nec subiectum, nec praedicatum, nec compositio, sed tota non ita perfecte cognoscitur, sicut cognoscibilis est. Unde Augustinus, definiendo comprehensionem, dicit quod totum comprehenditur videndo, quod ita videtur, ut nihil eius lateat videntem; aut cuius fines circumspici possunt, tunc enim fines alicuius circumspiciuntur, quando ad finem in modo cognoscendi illam rem pervenitur. |
Zu 2: Nicht deswegen wird Gott unbegreiflich genannt, gleichsam als ob es etwas von ihm gäbe, dass nicht geschaut würde, sondern weil er nicht so vollkommen geschaut wird, wie er sichtbar ist. So wie wenn irgendeine beweisbare Aussage durch irgendeinen wahrscheinlichen Grund erkannt wird, es nicht etwas von ihr gibt, was nicht erkannt würde, weder das Subjekt noch das Prädikat noch die Zusammenfügung, sondern das Ganze wird nicht so vollkommen erkannt, wie es erkennbar ist. Daher sagt Augustinus, wenn er das Begreifen definiert, dass durch das Sehen ein Ganzes begriffen wird, das so gesehen wird, dass nichts von ihm dem Sehenden verborgen bleibt oder dessen Grenzen überblickt werden können. Dann nämlich werden die Grenzen von etwas überblickt, wenn die Weise des Erkennens zur Grenze jenes Dinges gelangen wird. |
Ad tertium dicendum quod totaliter dicit modum obiecti, non quidem ita quod totus modus obiecti non cadat sub cognitione; sed quia modus obiecti non est modus cognoscentis. Qui igitur videt Deum per essentiam, videt hoc in eo, quod infinite existit, et infinite cognoscibilis est; sed hic infinitus modus non competit ei, ut scilicet ipse infinite cognoscat, sicut aliquis probabiliter scire potest aliquam propositionem esse demonstrabilem, licet ipse eam demonstrative non cognoscat. |
Zu 3: Gänzlich wird gesagt von der Weise des Objektes, zwar nicht so, dass die ganze Weise des Objektes nicht unter die Erkenntnis fällt, sondern weil die Weise des Objektes nicht die Weise des Erkennenden ist. Wer also Gott seinem Wesen gemäß schaut, schaut in ihm, dass er unbegrenzt existiert und unbegrenzt erkennbar ist; aber diese unbegrenzte Weise kommt ihm nicht so zu, dass er selbst unbegrenzt erkennen würde, so wie jemand auf wahrscheinliche Weise wissen kann, dass eine Aussage beweisbar ist, mag er selbst auch nicht erkennen, dass sie beweisbar ist. |
Articulus 8Utrum videntes Deum per essentiam omnia in Deo videant |
Artikel 8Schauen diejenigen, die Gott seinem Wesen gemäß schauen, alles in Gott? |
Ad octavum sic proceditur. Videtur quod videntes Deum per essentiam omnia in Deo videant. Dicit enim Gregorius, in IV Dialog. quid est quod non videant, qui videntem omnia vident? Sed Deus est videns omnia. Ergo qui vident Deum, omnia vident. |
1. Es scheint, dass diejenigen, die Gott seinem Wesen gemäß schauen, alles in Gott schauen. Es sagt nämlich Gregor im vierten Dialog (Dial. IV, c. 33), was ist es, dass sie nicht schauen, die den schauen, der alles schaut? Aber Gott ist derjenige, der alles schaut. Also schauen die, die Gott schauen, alles. |
Item, quicumque videt speculum, videt ea quae in speculo resplendent. Sed omnia quaecumque fiunt vel fieri possunt, in Deo resplendent sicut in quodam speculo, ipse enim omnia in seipso cognoscit. Ergo quicumque videt Deum, videt omnia quae sunt et quae fieri possunt. |
2. Jeder, der einen Spiegel sieht, sieht das, was im Spiegel widerscheint. Aber alles, was auch immer wird oder werden kann, scheint in Gott wider, so wie in einem gewissen Spiegel; er selbst nämlich erkennt alles in sich selbst. Also schaut jeder, der Gott schaut, alles, was ist und was werden kann. |
Praeterea, qui intelligit id quod est maius, potest intelligere minima, ut dicitur III de anima. Sed omnia quae Deus facit vel facere potest, sunt minus quam eius essentia. Ergo quicumque intelligit Deum, potest intelligere omnia quae Deus facit vel facere potest. |
3. Wer dasjenige versteht, was höher ist, kann auch das verstehen, was geringer ist, wie im dritten Buch Über die Seele (De an. III 4, 429b3-4) gesagt wird. Aber alles, was Gott schafft oder schaffen kann, ist geringer als sein Wesen. Also kann jeder, der Gott begreift, alles verstehen, was Gott schafft oder schaffen kann. |
Praeterea, rationalis creatura omnia naturaliter scire desiderat. Si igitur videndo Deum non omnia sciat, non quietatur eius naturale desiderium, et ita, videndo Deum non erit beata. Quod est inconveniens. Videndo igitur Deum, omnia scit. |
4. Das vernunftbegabte Geschöpf begehrt natürlicherweise alles zu wissen. Wenn es also im Schauen Gottes nicht alles wüsste, käme sein natürliches Begehren nicht zur Ruhe, und so wäre es im Schauen Gottes nicht glückselig. Dies ist unzutreffend. Wenn es Gott schaut, weiß es daher alles. |
Sed contra est quod Angeli vident Deum per essentiam, et tamen non omnia sciunt. Inferiores enim Angeli purgantur a superioribus a nescientia, ut dicit Dionysius, VII cap. Cael. Hier. Ipsi etiam nesciunt futura contingentia et cogitationes cordium, hoc enim solius Dei est. Non ergo quicumque vident Dei essentiam, vident omnia. |
Dagegen: Die Engel schauen Gott seinem Wesen nach und wissen dennoch nicht alles. Die niederen Engel werden nämlich von den höheren vom Nichtwissen gereinigt, wie Dionysius im siebten Kapitel von Über die himmlische Hierarchie (De coel. hier. VII, 3) sagt. Diese selbst wissen auch nicht die zukünftigen kontingenten Ereignisse und die Gedanken des Herzens; dies nämlich kommt allein Gott zu. Also schaut nicht jeder, der Gottes Wesen schaut, alles. |
Respondeo dicendum quod intellectus creatus, videndo divinam essentiam, non videt in ipsa omnia quae facit Deus vel facere potest. Manifestum est enim quod sic aliqua videntur in Deo, secundum quod sunt in ipso. Omnia autem alia sunt in Deo, sicut effectus sunt virtute in sua causa. Sic igitur videntur alia in Deo, sicut effectus in sua causa. Sed manifestum est quod quanto aliqua causa perfectius videtur, tanto plures eius effectus in ipsa videri possunt. Qui enim habet intellectum elevatum, statim uno principio demonstrativo proposito, ex ipso multarum conclusionum cognitionem accipit, quod non convenit ei qui debilioris intellectus est, sed oportet quod ei singula explanentur. Ille igitur intellectus potest in causa cognoscere omnes causae effectus, et omnes rationes effectuum, qui causam totaliter comprehendit. Nullus autem intellectus creatus totaliter Deum comprehendere potest, ut ostensum est. Nullus igitur intellectus creatus, videndo Deum, potest cognoscere omnia quae Deus facit vel potest facere, hoc enim esset comprehendere eius virtutem. Sed horum quae Deus facit vel facere potest, tanto aliquis intellectus plura cognoscit, quanto perfectius Deum videt. |
Antwort: Der geschaffene Intellekt schaut im Schauen des göttlichen Wesens nicht alles in ihm selbst, was Gott schafft oder schaffen kann. Offenkundig ist nämlich, dass etwas so in Gott geschaut wird, wie es in ihm ist. Alles andere aber ist in Gott, so wie die Wirkung der Kraft nach in ihrer Ursache ist. So also wird anderes in Gott geschaut, wie die Wirkung in ihrer Ursache. Aber es ist offenkundig, dass je vollkommener irgendeine Ursache geschaut wird, desto mehr ihre Wirkungen in ihr selbst geschaut werden können. Wer nämlich einen überragenden Verstand hat, nimmt sofort aufgrund eines aufgestellten Beweisprinzips aus ihm die Erkenntnisse vieler Konklusionen auf, was dem nicht zukommt, der einen schwächeren Verstand hat; sondern es ist nötig, sie ihm einzeln zu erklären. Jener Verstand also kann in der Ursache alle Wirkungen der Ursache erkennen, und alle Gründe der Wirkungen, der die Ursache gänzlich begreift. Kein geschaffener Intellekt aber kann Gott gänzlich begreifen, wie gezeigt worden ist (q12a7). Kein geschaffener Intellekt kann also im Schauen Gottes alles erkennen, was Gott schafft oder schaffen kann; dies hieße nämlich seine Kraft begreifen. Aber von dem, was Gott schafft oder schaffen kann, erkennt ein Verstand umso mehr, je vollkommener er Gott schaut. |
Ad primum ergo dicendum quod Gregorius loquitur quantum ad sufficientiam obiecti, scilicet Dei, quod, quantum in se est, sufficienter continet omnia et demonstrat. Non tamen sequitur quod unusquisque videns Deum omnia cognoscat, quia non perfecte comprehendit ipsum. |
Zu 1: Gregor sagt dies, insoweit es das Genügen des Objektes, nämlich Gottes betrifft, das alles, insoweit es in ihm ist, genügend enthält und aufzeigt. Dennoch folgt nicht, dass jeder, der Gott schaut, alles erkennt, weil er ihn selbst nicht vollkommen begreift. |
Ad secundum dicendum quod videns speculum, non est necessarium quod omnia in speculo videat, nisi speculum visu suo comprehendat. |
Zu 2: Es ist nicht notwendig, dass einer, der einen Spiegel sieht, alles sieht, was im Spiegel ist, es sei denn, dass er den Spiegel umfassend begreift. |
Ad tertium dicendum quod, licet maius sit videre Deum quam omnia alia, tamen maius est videre sic Deum quod omnia in eo cognoscantur, quam videre sic ipsum quod non omnia, sed pauciora vel plura cognoscantur in eo. Iam enim ostensum est quod multitudo cognitorum in Deo, consequitur modum videndi ipsum vel magis perfectum vel minus perfectum. |
Zu 3: Obwohl es größer als alles andere ist, Gott zu schauen, ist es dennoch größer, Gott so zu schauen, dass alles in ihm erkannt wird, als ihn selbst so zu schauen, dass nicht alles, sondern weniger oder mehr in ihm erkannt wird. Es ist nämlich schon gezeigt worden, dass die Vielheit der Erkenntnisse in Gott der mehr oder weniger vollkommenen Weise des Sehenden nachfolgt. |
Ad quartum dicendum quod naturale desiderium rationalis creaturae est ad sciendum omnia illa quae pertinent ad perfectionem intellectus; et haec sunt species et genera rerum, et rationes earum, quae in Deo videbit quilibet videns essentiam divinam. Cognoscere autem alia singularia, et cogitata et facta eorum, non est de perfectione intellectus creati, nec ad hoc eius naturale desiderium tendit, nec iterum cognoscere illa quae nondum sunt, sed fieri a Deo possunt. Si tamen solus Deus videretur, qui est fons et principium totius esse et veritatis, ita repleret naturale desiderium sciendi, quod nihil aliud quaereretur, et beatus esset. Unde dicit Augustinus, V Confess., infelix homo qui scit omnia illa (scilicet creaturas), te autem nescit, beatus autem qui te scit, etiam si illa nesciat. Qui vero te et illa novit, non propter illa beatior est, sed propter te solum beatus. |
Zu 4: Das natürliche Begehren des vernunftbegabten Geschöpfes bezieht sich auf das Wissen von all jenem, was zur Vollkommenheit des Verstandes gehört; und dies sind die Arten und Gattungen der Dinge und ihre Gründe, die in Gott schauen wird, wer das göttliche Wesen schaut. Andere Einzeldinge aber zu erkennen und ihre Gedanken und Handlungen, gehört nicht zur Vollkommenheit des geschaffenen Intellekts noch zu dem, wonach sein natürliches Begehren strebt, noch wiederum jenes zu erkennen, was noch nicht ist, sondern von Gott geschaffen werden kann. Wenn jemand dennoch allein Gott sähe, der Quelle und Prinzip des ganzen Seins und der Wahrheit ist, so erfüllte sich sein natürliches Begehren nach Wissen, so dass es nichts anderes suchte und glückselig wäre. Daher sagt Augustinus im fünften Buch der Bekentnisse (Conf. V, 4): Unglücklich ist der Mensch, der all jenes weiß (nämlich die Geschöpfe), von dir aber nichts weiß; glücklich aber ist der, der von dir weiß, auch wenn er von jenen nichts weiß. Wer aber dich und jene kennt, ist nicht wegen jener glückseliger, sondern wegen dir allein ist er glückselig. |
Articulus 9Utrum ea quae videntur in Deo, a videntibus divinam essentiam per aliquas similitudines videantur |
Artikel 9Wird das, was in Gott geschaut wird, von denen, die das göttliche Wesen schauen, durch irgendwelche Ähnlichkeiten geschaut? |
Ad nonum sic proceditur. Videtur quod ea quae videntur in Deo, a videntibus divinam essentiam per aliquas similitudines videantur. Omnis enim cognitio est per assimilationem cognoscentis ad cognitum, sic enim intellectus in actu fit intellectum in actu, et sensus in actu sensibile in actu, inquantum eius similitudine informatur, ut pupilla similitudine coloris. Si igitur intellectus videntis Deum per essentiam intelligat in Deo aliquas creaturas, oportet quod earum similitudinibus informetur. |
1. Es scheint, dass das, was in Gott geschaut wird, von denen, die das göttliche Wesen schauen, durch irgendwelche Ähnlichkeiten geschaut wird. Jene Erkenntnis nämlich geschieht durch die Angleichung des Erkennenden an das Erkannte, so nämlich wird der Verstand in Wirklichkeit das Verstandene in Wirklichkeit und der Sinn in Wirklichkeit das Sinnliche in Wirklichkeit, insofern er durch seine Ähnlichkeit beformt wird, wie die Pupille durch eine Ähnlichkeit der Farbe. Wenn also der Verstand dessen, der Gott seinem Wesen nach schaut, in Gott irgendwelche Geschöpfe versteht, ist es nötig, dass er durch ihre Ähnlichkeiten beformt wird. |
Praeterea, ea quae prius vidimus, memoriter tenemus. Sed Paulus, videns in raptu essentiam Dei, ut dicit Augustinus XII super Gen. ad litteram, postquam desiit essentiam Dei videre, recordatus est multorum quae in illo raptu viderat, unde ipse dicit quod audivit arcana verba, quae non licet homini loqui, II Cor. XII. Ergo oportet dicere quod aliquae similitudines eorum quae recordatus est, in eius intellectu remanserint. Et eadem ratione, quando praesentialiter videbat Dei essentiam, eorum quae in ipsa videbat, aliquas similitudines vel species habebat. |
2. Das, was wir vorher gesehen haben, halten wir in der Erinnerung. Aber Paulus, der in Entrückung das Wesen Gottes sah, erinnerte sich, wie Augustinus im zwölften Buch von Über den Wortlaut der Genesis (De gen. ad litt. XII, 28; 34) sagt, nachdem er aufgehört hatte, Gottes Wesen zu schauen, an vielerlei, was er in jener Entrückung geschaut hatte, weshalb er selbst im zweiten Korintherbrief 12 (2 Kor 12,4) sagt, dass er geheimnisvolle Worte gehört hat, die dem Menschen nicht erlaubt sind auszusprechen. Also muss man sagen, dass irgendwelche Ähnlichkeiten von dem, was er erinnert, in seinem Verstand zurückgeblieben sind. Und aus demselben Grund hatte er, wenn er Gottes Wesen gegenwärtig geschaut hat, Ähnlichkeiten oder Bilder der Dinge, die er in ihm selbst geschaut hat. |
Sed contra est quod per unam speciem videtur speculum, et ea quae in speculo apparent. Sed omnia sic videntur in Deo sicut in quodam speculo intelligibili. Ergo, si ipse Deus non videtur per aliquam similitudinem, sed per suam essentiam; nec ea quae in ipso videntur, per aliquas similitudines sive species videntur. |
Dagegen: Durch ein Bild sieht man den Spiegel und das, was im Spiegel erscheint. Aber alles wird so in Gott geschaut wie in einem gewissen verstandesmäßigen Spiegel. Wenn also Gott selbst nicht gemäß einer Ähnlichkeit geschaut wird, sondern seinem Wesen nach, wird auch nicht das, was in ihm selbst geschaut wird, gemäß irgendwelchen Ähnlichkeiten oder Bildern geschaut. |
Respondeo dicendum quod videntes Deum per essentiam, ea quae in ipsa essentia Dei vident, non vident per aliquas species, sed per ipsam essentiam divinam intellectui eorum unitam. Sic enim cognoscitur unumquodque, secundum quod similitudo eius est in cognoscente. Sed hoc contingit dupliciter. Cum enim quaecumque uni et eidem sunt similia, sibi invicem sint similia, virtus cognoscitiva dupliciter assimilari potest alicui cognoscibili. Uno modo, secundum se, quando directe eius similitudine informatur, et tunc cognoscitur illud secundum se. Alio modo, secundum quod informatur specie alicuius quod est ei simile, et tunc non dicitur res cognosci in seipsa, sed in suo simili. Alia enim est cognitio qua cognoscitur aliquis homo in seipso, et alia qua cognoscitur in sua imagine. Sic ergo, cognoscere res per earum similitudines in cognoscente existentes, est cognoscere eas in seipsis, seu in propriis naturis, sed cognoscere eas prout earum similitudines praeexistunt in Deo, est videre eas in Deo. Et hae duae cognitiones differunt. Unde secundum illam cognitionem qua res cognoscuntur a videntibus Deum per essentiam in ipso Deo, non videntur per aliquas similitudines alias; sed per solam essentiam divinam intellectui praesentem, per quam et Deus videtur. |
Antwort: Diejenigen, die Gott seinem Wesen gemäß schauen, schauen das, was sie in Gottes Wesen selbst schauen, nicht durch irgendwelche Bilder, sondern durch das göttliche Wesen selbst, das mit ihrem Verstand vereint ist. So nämlich wird ein jedes erkannt, insofern eine Ähnlichkeit von ihm im Erkennenden ist. Aber dies geschieht auf zweifache Weise. Weil nämlich alles, was ein und demselben ähnlich ist, sich einander ähnlich ist, kann die erkennende Kraft sich auf zweifache Weise einem Erkennbaren angleichen. Auf eine Weise an sich, insoweit sie direkt von einer Ähnlichkeit beformt wird, und dann erkennt sie jenes an sich. Auf andere Weise demgemäß, dass sie von dem Bild von irgendetwas, das ihm ähnlich ist, beformt wird, und dann wird nicht gesagt, dass das Ding in sich selbst erkannt wird, sondern in dem, was ihm ähnlich ist. Etwas anderes ist nämlich die Erkenntnis, die ein Mensch in sich selbst erkennt, und etwas anderes die, die in ihrem Bild erkannt wird. So heißt also die Dinge durch ihre Ähnlichkeiten zu erkennen, die im Erkennenden existieren, sie in ihnen selbst zu erkennen oder in ihren eigentümlichen Naturen, aber sie so erkennen, wie ihre Ähnlichkeiten in Gott präexistieren, heißt, sie in Gott zu schauen. Und diese beiden Erkenntnisse unterscheiden sich. Daher werden gemäß jener Erkenntnis, durch die die Dinge von denen erkannt werden, die Gott seinem Wesen nach in Gott selbst schauen, die Dinge nicht gemäß irgendwelchen anderen Ähnlichkeiten geschaut, sondern allein gemäß dem göttlichen Wesen, das dem Verstand gegenwärtig ist, durch das auch Gott geschaut wird. |
Ad primum ergo dicendum quod intellectus videntis Deum assimilatur rebus quae videntur in Deo, inquantum unitur essentiae divinae, in qua rerum omnium similitudines praeexistunt. |
Zu 1: Der Verstand dessen, der Gott schaut, wird den Dingen, die er in Gott schaut, angeglichen, insofern er mit dem göttlichen Wesen geeint wird, in dem die Ähnlichkeiten aller Dinge präexistieren. |
Ad secundum dicendum quod aliquae potentiae cognoscitivae sunt, quae ex speciebus primo conceptis alias formare possunt. Sicut imaginatio ex praeconceptis speciebus montis et auri, format speciem montis aurei, et intellectus ex praeconceptis speciebus generis et differentiae, format rationem speciei. Et similiter ex similitudine imaginis formare possumus in nobis similitudinem eius cuius est imago. Et sic Paulus, vel quicumque alius videns Deum, ex ipsa visione essentiae divinae potest formare in se similitudines rerum quae in essentia divina videntur, quae remanserunt in Paulo etiam postquam desiit Dei essentiam videre. Ista tamen visio, qua videntur res per huiusmodi species sic conceptas, est alia a visione qua videntur res in Deo. |
Zu 2: Einige Vermögen sind erkennend, die aus zuerst aufgenommenen Bildern andere formen können. So formt die Einbildungskraft durch die vorher aufgenommenen Bilder des Berges und des Goldes die das Bild eines goldenen Berges und der Verstand formt aus den vorher aufgenommenen Bildern der Gattung und der Differenz den Begriff der Art. Und auf ähnliche Weise können wir aus der Ähnlichkeit des Bildes in uns die Ähnlichkeit dessen formen, dessen Bild es ist. Und so kann Paulus oder irgendein anderer, der Gott schaut, aus der Schau des göttlichen Wesens selbst in sich die Ähnlichkeiten der Dinge formen, die im göttlichen Wesen geschaut werden, die in Paulus geblieben sind, auch nachdem er aufhörte, Gottes Wesen zu schauen. Dennoch ist diese Schau, durch die die Dinge durch solcherart aufgenommene Bilder geschaut werden, anders als die Schau, durch die die Dinge in Gott geschaut werden. |
Articulus 10Utrum videntes Deum per essentiam simul videant omnia quae in ipso vident |
Artikel 10Schauen diejenigen, die Gott seinem Wesen gemäß schauen, alles, was sie in ihm selbst schauen, zugleich? |
Ad decimum sic proceditur. Videtur quod videntes Deum per essentiam non simul videant omnia quae in ipso vident. Quia, secundum Philosophum, contingit multa scire, intelligere vero unum. Sed ea quae videntur in Deo, intelliguntur, intellectu enim videtur Deus. Ergo non contingit a videntibus Deum simul multa videri in Deo. |
1. Es scheint, dass diejenigen, die Gott seinem Wesen gemäß schauen, nicht alles, was sie in ihm selbst schauen, zugleich schauen; weil es, gemäß dem Philosophen, zwar gelingt, vieles zu wissen, aber nur eines zu verstehen (Top. II 10, 114b34-35). Aber das, was in Gott geschaut wird, wird verstanden; durch den Verstand nämlich wird Gott geschaut. Also gelingt es nicht, dass die, die Gott schauen, vieles in Gott zugleich schauen. |
Praeterea, Augustinus dicit, VIII super Gen. ad litteram, quod Deus movet creaturam spiritualem per tempus, hoc est per intelligentiam et affectionem. Sed creatura spiritualis est angelus, qui Deum videt. Ergo videntes Deum, successive intelligunt et afficiuntur, tempus enim successionem importat. |
2. Augustinus sagt im achten Buch Über den Wortlaut der Genesis (De gen. ad litt. VIII, 20; 22), dass Gott das geistige Geschöpf durch die Zeit bewegt, das heißt durch Einsicht und Affekt. Aber das geistige Geschöpf ist der Engel, der Gott schaut. Also verstehen diejenigen, die Gott schauen, sukzessiv und werden sukzessiv affiziert; die Zeit nämlich trägt die Sukzession in sich. |
Sed contra est quod Augustinus dicit, ultimo de Trin., non erunt volubiles nostrae cogitationes, ab aliis in alia euntes atque redeuntes; sed omnem scientiam nostram uno simul conspectu videbimus. |
Dagegen: Augustinus sagt am Ende von Über die Dreieinigkeit (De Trin. XV, 16): Es werden sich unsere Gedanken nicht verändern, von anderen zu anderen gehen und zurückgehen; sondern wir werden unser gesamtes Wissen zugleich in einem Blick sehen. |
Respondeo dicendum quod ea quae videntur in Verbo, non successive, sed simul videntur. Ad cuius evidentiam considerandum est, quod ideo nos simul non possumus multa intelligere, quia multa per diversas species intelligimus; diversis autem speciebus non potest intellectus unus simul actu informari ad intelligendum per eas, sicut nec unum corpus potest simul diversis figuris figurari. Unde contingit quod, quando aliqua multa una specie intelligi possunt, simul intelliguntur, sicut diversae partes alicuius totius, si singulae propriis speciebus intelligantur, successive intelliguntur, et non simul; si autem omnes intelligantur una specie totius, simul intelliguntur. Ostensum est autem quod ea quae videntur in Deo, non videntur singula per suas similitudines, sed omnia per unam essentiam Dei. Unde simul, et non successive videntur. |
Antwort: Das, was im Wort gesehen wird, wird nicht sukzessiv, sondern zugleich gesehen. Um dies evident zu machen ist, zu betrachten, dass wir deswegen nicht zugleich vieles verstehen können, weil wir vieles durch verschiedene Bilder verstehen; durch verschiedene Bilder kann aber ein Verstand nicht zugleich in Wirklichkeit beformt werden, um vermittels ihrer zu erkennen, so wie ein Körper nicht zugleich durch verschiedene Gestalten gestaltet werden kann. Daher geschieht es, dass wenn viele Dinge durch ein Bild verstanden werden können, sie zugleich verstanden werden, so wie verschiedene Teile eines Ganzen, wenn einzelne Teile durch eigentümliche Bilder verstanden werden, sukzessiv verstanden werden und nicht zugleich; wenn sie aber alle durch ein Bild des Ganzen verstanden werden, werden sie zugleich verstanden. Es ist aber gezeigt worden (q12a9), dass das, was in Gott geschaut wird, nicht einzeln seinen Ähnlichkeiten gemäß geschaut wird, sondern alles durch das eine Wesen Gottes. Daher wird es zugleich und nicht sukzessiv geschaut. |
Ad primum ergo dicendum quod sic unum tantum intelligimus, inquantum una specie intelligimus. Sed multa una specie intellecta simul intelliguntur, sicut in specie hominis intelligimus animal et rationale, et in specie domus parietem et tectum. |
Zu 1: Wir verstehen eines nur so, insofern wir es durch ein Bild verstehen. Aber vieles wird durch ein erkanntes Bild verstanden, so wie im Bild des Menschen Sinnenwesen und vernunftbegabt verstanden werden, und im Bild des Hauses Wand und Dach. |
Ad secundum dicendum quod Angeli, quantum ad cognitionem naturalem qua cognoscunt res per species diversas eis inditas, non simul omnia cognoscunt, et sic moventur, secundum intelligentiam, per tempus. Sed secundum quod vident res in Deo, simul eas vident. |
Zu 2: Gemäß ihrer natürlichen Erkenntnis, wodurch sie die Dinge gemäß verschiedenen ihnen eingegebenen Bilder erkennen, erkennen die Engel nicht alles zugleich, und so werden sie hinsichtlich der Einsicht durch die Zeit bewegt. Aber insofern sie die Dinge in Gott schauen, schauen sie diese zugleich. |
Articulus 11Utrum aliquis in hac vita possit Deum per essentiam videre |
Artikel 11Kann jemand in diesem Leben Gott seinem Wesen nach schauen? |
Ad undecimum sic proceditur. Videtur quod aliquis in hac vita possit Deum per essentiam videre. Dicit enim Iacob, Gen. XXXII, vidi Deum facie ad faciem. Sed videre facie ad faciem, est videre per essentiam, ut patet per illud quod dicitur I Cor. XIII, videmus nunc per speculum et in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. Ergo Deus in hac vita per essentiam videri potest. |
1. Es scheint, dass jemand in diesem Leben Gott seinem Wesen nach schauen kann. Es sagt nämlich Jakob in Genesis 32 (Gen 32,30): Ich habe Gott von Angesicht zu Angesicht geschaut. Aber Schauen von Angesicht zu Angesicht ist Schauen gemäß dem Wesen, wie offenkundig ist durch das, was im ersten Korintherbrief 13 (1 Kor. 13,12) gesagt wird: Wir schauen jetzt durch den Spiegel und im Rätsel, dann aber von Angesicht zu Angesicht. Also kann Gott in diesem Leben seinem Wesen gemäß geschaut werden. |
Praeterea, Num. XII dicit dominus de Moyse, ore ad os loquor ei, et palam, et non per aenigmata et figuras, videt Deum. Sed hoc est videre Deum per essentiam. Ergo aliquis in statu huius vitae potest Deum per essentiam videre. |
2. Es sagt der Herr in Numeri 12 (Num 12,8) zu Moses: Von Mund zu Mund rede ich mit ihm und offen, und nicht durch Rätsel und Gestalten schaut er Gott. Aber das heißt, Gott seinem Wesen nach schauen. Also kann jemand in diesem Leben Gott seinem Wesen gemäß schauen. |
Praeterea, illud in quo alia omnia cognoscimus, et per quod de aliis iudicamus, est nobis secundum se notum. Sed omnia etiam nunc in Deo cognoscimus. Dicit enim Augustinus, XII Conf., si ambo videmus verum esse quod dicis, et ambo videmus verum esse quod dico, ubi quaeso illud videmus? Nec ego in te, nec tu in me, sed ambo in ipsa quae supra mentes nostras est, incommutabili veritate. Idem etiam, in libro de vera religione, dicit quod secundum veritatem divinam de omnibus iudicamus. Et XII de Trin. dicit quod rationis est iudicare de istis corporalibus secundum rationes incorporales et sempiternas, quae nisi supra mentem essent, incommutabiles profecto non essent. Ergo et in hac vita ipsum Deum videmus. |
3. Das, in dem wir alles andere erkennen und durch das wir über das andere urteilen, ist uns an sich selbst bekannt. Aber auch jetzt erkennen wir alles in Gott. Es sagt nämlich Augustinus im zwölften Buch der Bekenntnisse (Conf. XII, 25): Wenn wir beide sehen, dass es wahr ist, was du sagst, und beide sehen, dass wahr ist, was ich sage, wo – frage ich – sehen wir dies? Weder ich in dir noch du in mir, sondern beide in dem selbst, was über unseren Geistern liegt, in der unveränderlichen Wahrheit. Dasselbe sagt er auch im Buch Über die wahre Religion (De ver. rel., 30), dass wir gemäß der göttlichen Wahrheit über alles urteilen. Und im zwölften Buch von Über die Dreieinigkeit (De Trin. XII, 2) sagt er, dass es zur Vernunft gehört, über das Körperliche gemäß den unkörperlichen und immerwährenden Gründen zu urteilen, die, wenn sie nicht über dem Geist wären, sicherlich nicht unwandelbar sein könnten. Also schauen wir in diesem Leben Gott selbst. |
Praeterea, secundum Augustinum, XII super Gen. ad Litt., visione intellectuali videntur ea quae sunt in anima per suam essentiam. Sed visio intellectualis est de rebus intelligibilibus, non per aliquas similitudines, sed per suas essentias, ut ipse ibidem dicit. Ergo, cum Deus sit per essentiam suam in anima nostra, per essentiam suam videtur a nobis. |
4. Nach Augustinus im zwölften Buch von Über den Wortlaut der Genesis (De gen. ad litt. XII, 24–25), wird durch eine intellektuelle Schau das, was ist, in der Seele ihrem Wesen gemäß geschaut. Aber die intellektuelle Schau geht auf die verstehbaren Dinge, nicht vermittels irgendwelcher Ähnlichkeiten, sondern gemäß ihren Wesenheiten, wie derselbe ebenda sagt. Wenn also Gott seinem Wesen nach in unserer Seele ist, wird er gemäß seinem Wesen von uns geschaut. |
Sed contra est quod dicitur Exod. XXXIII, non videbit me homo et vivet. Glossa, quandiu hic mortaliter vivitur, videri per quasdam imagines Deus potest; sed per ipsam naturae suae speciem non potest. |
Dagegen: In Exodus 33 (Ex 33,20) wird gesagt: Nicht wird mich ein Mensch schauen und leben. Die Glosse sagt dazu: Solange man auf sterbliche Weise lebt, kann Gott vermittels gewisser Bilder geschaut werden; aber er kann nicht gemäß der Art seiner Natur geschaut werden. |
Respondeo dicendum quod ab homine puro Deus videri per essentiam non potest, nisi ab hac vita mortali separetur. Cuius ratio est quia, sicut supra dictum est, modus cognitionis sequitur modum naturae rei cognoscentis. Anima autem nostra, quandiu in hac vita vivimus, habet esse in materia corporali, unde naturaliter non cognoscit aliqua nisi quae habent formam in materia, vel quae per huiusmodi cognosci possunt. Manifestum est autem quod per naturas rerum materialium divina essentia cognosci non potest. Ostensum est enim supra quod cognitio Dei per quamcumque similitudinem creatam, non est visio essentiae ipsius. Unde impossibile est animae hominis secundum hanc vitam viventis, essentiam Dei videre. |
Antwort: Von einem bloßen Menschen kann Gott nicht seinem Wesen nach geschaut werden, wenn er nicht von diesem sterblichen Leben getrennt würde. Der Grund dafür ist, dass, so wie oben (q12a4) gesagt worden ist, die Weise des Erkennens der Weise der Natur des erkennenden Dinges folgt. Unsere Seele aber, solange sie in diesem Leben lebt, hat ihr Sein in der körperlichen Materie, weshalb sie natürlicherweise nichts erkennen kann, wenn es nicht eine Form in der Materie hat oder auf solche Weise erkannt werden kann. Es ist aber offenkundig, dass das göttliche Wesen durch die Naturen materieller Dinge nicht erkannt werden kann. Es ist nämlich oben (q12a2) gezeigt worden, dass die Erkenntnis Gottes durch was auch immer für geschaffene Ähnlichkeiten keine Schau seines Wesens selbst ist. Deshalb ist es unmöglich, dass die Seele des Menschen, sofern sie in diesem Leben lebt, Gottes Wesen schaut. |
Et huius signum est, quod anima nostra, quanto magis a corporalibus abstrahitur, tanto intelligibilium abstractorum fit capacior. Unde in somniis et alienationibus a sensibus corporis, magis divinae revelationes percipiuntur, et praevisiones futurorum. Quod ergo anima elevetur usque ad supremum intelligibilium, quod est essentia divina, esse non potest quandiu hac mortali vita utitur. |
Ein Anzeichen dafür ist, dass unsere Seele, umso mehr sie von den körperlichen Dingen abstrahiert, desto aufnahmefähiger für die verstehbaren abstrakten Dinge wird. Deshalb werden im Traum und in der Entäußerung von den Sinnen des Körpers eher die göttlichen Offenbarungen und die Vorsehung des Zukünftigen erfasst. Dass also die Seele bis zu dem höchsten Verstehbaren erhoben wird, welches das göttliche Wesen ist, kann nicht sein, solange sie dieses sterbliche Leben besitzt. |
Ad primum ergo dicendum quod, secundum Dionysium, IV cap. Cael. Hier., sic in Scripturis dicitur aliquis Deum vidisse, inquantum formatae sunt aliquae figurae, vel sensibiles vel imaginariae, secundum aliquam similitudinem aliquod divinum repraesentantes. Quod ergo dicit Iacob, vidi Deum facie ad faciem, referendum est, non ad ipsam divinam essentiam, sed ad figuram in qua repraesentabatur Deus. Et hoc ipsum ad quandam prophetiae eminentiam pertinet, ut videatur persona Dei loquentis, licet imaginaria visione, ut infra patebit, cum de gradibus prophetiae loquemur. Vel hoc dicit Iacob ad designandam quandam eminentiam intelligibilis contemplationis, supra communem statum. |
Zu 1: Nach Dionysius im vierten Kapitel von Über die himmlische Hierarchie (De coel. Hier. IV, 3) heißt es folgendermaßen in der Schrift, dass jemand Gott geschaut habe, insofern irgendwelche Gestalten geformt wurden, sinnliche oder vorstellungsmäßige, die gemäß einer Ähnlichkeit irgendetwas Göttliches zur Darstellung bringen. Dass also Jakob sagt, ich habe Gott von Angesicht zu Angesicht geschaut, ist darauf zu beziehen, nicht auf das göttliche Wesen selbst, sondern auf Gestalten, in denen Gott repräsentiert wurde. Und dies selbst gehört zu einer gewissen Erhabenheit des Propheten, dass die Person Gottes geschaut wird, während sie spricht, wenn auch durch eine vorstellende Schau, wie weiter unten (II–II, q174a3) klar wird, wenn wir von den Graden der Prophetie sprechen werden. Oder Jakob sagte dies, um eine gewisse Erhabenheit der verstandesmäßigen Betrachtung – über den gewöhnlichen Zustand hinaus – zu bezeichnen. |
Ad secundum dicendum quod, sicut Deus miraculose aliquid supernaturaliter in rebus corporeis operatur, ita etiam et supernaturaliter, et praeter communem ordinem, mentes aliquorum in hac carne viventium, sed non sensibus carnis utentium, usque ad visionem suae essentiae elevavit; ut dicit Augustinus, XII super Genes. ad Litt., et in libro de videndo Deum de Moyse, qui fuit magister Iudaeorum, et Paulo, qui fuit magister gentium. Et de hoc plenius tractabitur, cum de raptu agemus. |
Zu 2: So wie Gott auf wunderbare Weise irgendetwas übernatürlich in den körperlichen Dingen bewirkt, so hat er auch sowohl übernatürlich als auch außerhalb der gewöhnlichen Ordnung gewisse in diesem Fleisch lebenden, aber nicht die Sinne des Fleisches gebrauchenden Geister bis zur Schau seines Wesens erhoben; so sagt es Augustinus im zwölfen Buch von Über den Wortlaut der Genesis (De gen. ad litt. XII, 26–28) und im Buch Über die Gottesschau (Epist. 147,13) von Moses, der Lehrer der Juden wurde, und von Paulus, der Lehrer der Heiden wurde. Und dies wird ausführlicher dargelegt werden, wenn wir über die Entrückung handeln werden (II–II, q175a3-6). |
Ad tertium dicendum quod omnia dicimur in Deo videre, et secundum ipsum de omnibus iudicare, inquantum per participationem sui luminis omnia cognoscimus et diiudicamus, nam et ipsum lumen naturale rationis participatio quaedam est divini luminis; sicut etiam omnia sensibilia dicimus videre et iudicare in sole, idest per lumen solis. Unde dicit Augustinus, I Soliloquiorum, disciplinarum spectamina videri non possunt, nisi aliquo velut suo sole illustrentur, videlicet Deo. Sicut ergo ad videndum aliquid sensibiliter, non est necesse quod videatur substantia solis, ita ad videndum aliquid intelligibiliter, non est necessarium quod videatur essentia Dei. |
Zu 3: Wir sagten, dass alles in Gott geschaut wird und wir gemäß ihm selbst über alles urteilen, insofern wir durch Teilhabe an seinem Licht alles erkennen und beurteilen, denn auch das natürliche Licht der Vernunft selbst ist eine gewisse Teilhabe am göttlichen Licht; so wie wir auch sagen, dass wir alles Sinnliche in der Sonne, das heißt durch das Licht der Sonne, sehen und beurteilen. Daher sagt Augustinus in Buch I der Selbstgespräche (Solil. I, 8): Die Beweise der Wissenschaften können nicht gesehen werden, wenn sie nicht gleichsam wie von ihrer Sonne erleuchtet werden, nämlich von Gott. So, wie es also, um etwas sinnlich zu sehen, nicht nötig ist, dass die Substanz der Sonne gesehen wird, so ist es, um etwas verstandesmäßig zu schauen, nicht notwendig, dass Gottes Wesen geschaut wird. |
Ad quartum dicendum quod visio intellectualis est eorum quae sunt in anima per suam essentiam sicut intelligibilia in intellectu. Sic autem Deus est in anima beatorum, non autem in anima nostra; sed per praesentiam, essentiam, et potentiam. |
Zu 4: Die intellektuelle Schau bezieht sich auf das, was in der Seele durch ihr Wesen ist, so wie die verstehbaren Dinge im Verstand. So aber ist Gott in der Seele der Glückseligen, nicht aber in unserer Seele; sondern durch seine Gegenwart, sein Wesen und seine Macht (q8a3). |
Articulus 12Utrum per naturalem rationem Deum in hac vita cognoscere possimus |
Artikel 12Können wir durch die natürliche Vernunft Gott in diesem Leben erkennen? |
Ad duodecimum sic proceditur. Videtur quod per naturalem rationem Deum in hac vita cognoscere non possimus. Dicit enim Boetius, in libro de Consol., quod ratio non capit simplicem formam. Deus autem maxime est simplex forma, ut supra ostensum est. Ergo ad eius cognitionem ratio naturalis pervenire non potest. |
1. Es scheint, dass wir durch die natürliche Vernunft Gott in diesem Leben nicht erkennen können. Es sagt nämlich Boethius in Der Trost der Philosophie (cons. V, 4), dass die Vernunft die einfache Form nicht erfasst. Gott aber ist am allermeisten einfache Form, wie oben (q3a7) gezeigt worden ist. Also kann die natürliche Vernunft nicht zu seiner Erkenntnis gelangen. |
Praeterea, ratione naturali sine phantasmate nihil intelligit anima, ut dicitur in III de anima. Sed Dei, cum sit incorporeus, phantasma in nobis esse non potest. Ergo cognosci non potest a nobis cognitione naturali. |
2. Die Seele versteht durch natürliche Vernunft nichts ohne Vorstellungsbilder, wie im dritten Buch Über die Seele (De an. III 7, 431a16-17) gesagt wird. Aber eine Vorstellung Gottes kann es in uns, weil er unkörperlich ist, nicht geben. Also kann er von uns nicht durch die natürliche Erkenntnis erkannt werden. |
Praeterea, cognitio quae est per rationem naturalem, communis est bonis et malis, sicut natura eis communis est. Sed cognitio Dei competit tantum bonis, dicit enim Augustinus, I de Trin., quod mentis humanae acies in tam excellenti luce non figitur, nisi per iustitiam fidei emundetur. Ergo Deus per rationem naturalem cognosci non potest. |
3. Die Erkenntnis, die sich durch natürliche Vernunft vollzieht, ist den Guten und Bösen gemeinsam, so wie ihre Natur gemeinsam ist. Aber die Erkenntnis Gottes kommt nur den Guten zu; es sagt nämlich Augustinus im ersten Buch Über die Dreieinigkeit (De Trin. I, 2), dass der Scharfblick des menschlichen Geistes sich auf so erhabenes Licht nicht richtet, wenn er nicht durch die Gerechtigkeit des Glaubens geläutert wird. Also kann Gott durch natürliche Vernunft nicht erkannt werden. |
Sed contra est quod dicitur Rom. I, quod notum est Dei, manifestum est in illis, idest, quod cognoscibile est de Deo per rationem naturalem. |
Dagegen: Im Römerbrief 1 (Röm 1,19) wird gesagt, dass was von Gott bekannt ist, in jenen offenbar ist, das heißt, was von Gott durch natürliche Vernunft erkennbar ist. |
Respondeo dicendum quod naturalis nostra cognitio a sensu principium sumit, unde tantum se nostra naturalis cognitio extendere potest, inquantum manuduci potest per sensibilia. Ex sensibilibus autem non potest usque ad hoc intellectus noster pertingere, quod divinam essentiam videat, quia creaturae sensibiles sunt effectus Dei virtutem causae non adaequantes. Unde ex sensibilium cognitione non potest tota Dei virtus cognosci, et per consequens nec eius essentia videri. Sed quia sunt eius effectus a causa dependentes, ex eis in hoc perduci possumus, ut cognoscamus de Deo an est; et ut cognoscamus de ipso ea quae necesse est ei convenire secundum quod est prima omnium causa, excedens omnia sua causata. |
Antwort: Unsere natürliche Erkenntnis nimmt vom Sinnesvermögen ihren Anfang, weshalb sich unsere natürliche Erkenntnis nur so weit erstrecken kann, soweit sie durch die sinnlichen Dinge hingeführt werden kann. Durch die sinnlichen Dinge aber kann unser Verstand nicht dahin gelangen, dass er das göttliche Wesen schaute, weil die sinnlichen Geschöpfe Wirkungen Gottes sind, die der Kraft der Ursache nicht adäquat sind. Deshalb kann aus der Erkenntnis der sinnlichen Dinge nicht die ganze Kraft Gottes erkannt, und daraus folgend nicht sein Wesen geschaut werden. Aber weil sie seine Wirkungen sind, die von der Ursache abhängen, können wir von ihnen dazu hingeführt werden, dass wir von Gott erkennen, ob er ist; und dass wir von ihm selbst erkennen, was notwendig ist, dass es ihm zukommt, insofern er die erste Ursache von allem ist, die alles übersteigt, was von ihr verursacht ist. |
Unde cognoscimus de ipso habitudinem ipsius ad creaturas, quod scilicet omnium est causa; et differentiam creaturarum ab ipso, quod scilicet ipse non est aliquid eorum quae ab eo causantur; et quod haec non removentur ab eo propter eius defectum, sed quia superexcedit. |
Deshalb erkennen wir von ihm selbst sein Verhältnis zu den Geschöpfen, nämlich dass er die Ursache von allem ist; und den Unterschied der Geschöpfe zu ihm, nämlich dass er selbst nicht etwas von denen ist, die von ihm verursacht werden; und dass dies von ihm nicht ausgeschlossen wird wegen eines Mangels seinerseits, sondern weil er sie überragt. |
Ad primum ergo dicendum quod ratio ad formam simplicem pertingere non potest, ut sciat de ea quid est, potest tamen de ea cognoscere, ut sciat an est. |
Zu 1: Die Vernunft kann nicht zur einfachen Form gelangen, sodass sie von ihr wüsste, was sie ist; dennoch kann sie von ihr erkennen, dass sie weiß, ob sie ist. |
Ad secundum dicendum quod Deus naturali cognitione cognoscitur per phantasmata effectus sui. |
Zu 2: Gott wird mittels natürlicher Erkenntnis durch die Vorstellungsbilder seiner Wirkungen erkannt. |
Ad tertium dicendum quod cognitio Dei per essentiam, cum sit per gratiam, non competit nisi bonis, sed cognitio eius quae est per rationem naturalem, potest competere bonis et malis. Unde dicit Augustinus, in libro Retractationum, non approbo quod in oratione dixi, Deus, qui non nisi mundos verum scire voluisti, responderi enim potest, multos etiam non mundos multa scire vera, scilicet per rationem naturalem. |
Zu 3: Weil die Erkenntnis Gottes seinem Wesen gemäß durch Gnade geschieht, kommt sie nur den Guten zu, aber seine Erkenntnis, die durch natürliche Vernunft geschieht, kann den Guten und Bösen zukommen. Deshalb sagt Augustinus im Buch der Revisionen (Retract. 1, 4), ich erkenne nicht an, was ich in einem Gebet gesagt habe: Gott, der du nur die Reinen das Wahre wissen lassen wolltest; es kann nämlich geantwortet werden, dass auch viele Unreine vieles Wahre wissen, nämlich durch die natürliche Vernunft. |
Articulus 13Utrum per gratiam habeatur altior cognitio Dei, quam ea quae habetur per naturalem rationem |
Artikel 13Hat man durch Gnade eine höhere Erkenntnis Gottes als die, die man durch die natürliche Vernunft hat? |
Ad decimumtertium sic proceditur. Videtur quod per gratiam non habeatur altior cognitio Dei, quam ea quae habetur per naturalem rationem. Dicit enim Dionysius, in libro de mystica theologia, quod ille qui melius unitur Deo in hac vita, unitur ei sicut omnino ignoto, quod etiam de Moyse dicit, qui tamen excellentiam quandam obtinuit in gratiae cognitione. Sed coniungi Deo ignorando de eo quid est, hoc contingit etiam per rationem naturalem. Ergo per gratiam non plenius cognoscitur a nobis Deus, quam per rationem naturalem. |
1. Es scheint, dass man durch Gnade keine höhere Erkenntnis Gottes hat als die, die man durch die natürliche Vernunft hat. Es sagt nämlich Dionysius im Buch Über die mystische Theologie (De myst. theol I, 3), dass jener, der mehr mit Gott in diesem Leben geeint ist, mit ihm wie mit einem völlig Unbekannten geeint ist, was er auch von Moses sagt, der doch eine gewisse Herausgehobenheit in der gnadenhaften Erkenntnis erlangt hat. Aber mit Gott verbunden zu werden, ohne zu wissen, was er ist, dies gelingt auch durch natürliche Vernunft. Also wird Gott durch die Gnade von uns nicht vollkommener erkannt als durch die natürliche Vernunft. |
Praeterea, per rationem naturalem in cognitionem divinorum pervenire non possumus, nisi per phantasmata, sic etiam nec secundum cognitionem gratiae. Dicit enim Dionysius, I cap. de Cael. Hier., quod impossibile est nobis aliter lucere divinum radium, nisi varietate sacrorum velaminum circumvelatum. Ergo per gratiam non plenius cognoscimus Deum, quam per rationem naturalem. |
2. Wir können durch die natürliche Vernunft nicht zur Erkenntnis des Göttlichen zu gelangen, außer durch Vorstellungen, und so auch nicht gemäß der gnadenhaften Erkenntnis. Dionysius sagt nämlich im ersten Kapitel Über die himmlische Hierarchie (De coel. Hier. I, 2), dass es unmöglich ist, dass uns der göttliche Strahl anders erleuchte als umhüllt mit der Mannigfaltigkeit heiliger Schleier. Also erkennen wir durch die Gnade Gott nicht vollkommener als durch natürliche Vernunft. |
Praeterea, intellectus noster per gratiam fidei Deo adhaeret. Fides autem non videtur esse cognitio, dicit enim Gregorius, in Homil., quod ea quae non videntur fidem habent, et non agnitionem. Ergo per gratiam non additur nobis aliqua excellentior cognitio de Deo. |
3. Unser Verstand hängt durch die Gnade des Glaubens Gott an. Der Glaube aber scheint keine Erkenntnis zu sein; es sagt nämlich Gregor in der Predigt (in Ev. XXVI, 8), dass man von dem, was nicht gesehen wird, den Glauben hat und nicht die Erkenntnis. Also wird durch Gnade uns nicht irgendeine herausgehobenere Erkenntnis von Gott hinzugefügt. |
Sed contra est quod dicit Apostolus, I Cor. II, nobis revelavit Deus per spiritum suum, illa scilicet quae nemo principum huius saeculi novit, idest philosophorum, ut exponit Glossa. |
Dagegen: Es sagt der Apostel im ersten Korintherbrief 2 (1 Kor 2,10), Gott hat uns durch seinen Geist offenbart, jenes nämlich, was kein Fürst dieser Welt erkannt hat (1 Kor 2,8), das heißt der Philosophen, wie die Glosse erläutert. |
Respondeo dicendum quod per gratiam perfectior cognitio de Deo habetur a nobis, quam per rationem naturalem. Quod sic patet. Cognitio enim quam per naturalem rationem habemus, duo requirit, scilicet, phantasmata ex sensibilibus accepta, et lumen naturale intelligibile, cuius virtute intelligibiles conceptiones ab eis abstrahimus. |
Antwort: Durch die Gnade besitzen wir eine vollkommenere Erkenntnis von Gott als durch die natürliche Vernunft. Dies wird so offenkundig: Die Erkenntnis nämlich, die wir durch die natürliche Vernunft haben, erfordert zweierlei, nämlich Vorstellungen, die von den sinnlichen Dingen empfangen worden sind und das natürliche verstandesmäßige Licht, durch dessen Kraft wir verstandesmäßige Begriffe von ihnen abstrahieren. |
Et quantum ad utrumque, iuvatur humana cognitio per revelationem gratiae. Nam et lumen naturale intellectus confortatur per infusionem luminis gratuiti. Et interdum etiam phantasmata in imaginatione hominis formantur divinitus, magis exprimentia res divinas, quam ea quae naturaliter a sensibilibus accipimus; sicut apparet in visionibus prophetalibus. Et interdum etiam aliquae res sensibiles formantur divinitus, aut etiam voces, ad aliquid divinum exprimendum; sicut in Baptismo visus est Spiritus Sanctus in specie columbae, et vox patris audita est, hic est filius meus dilectus. |
Und insofern wird die menschliche Erkenntnis zu beidem durch die Offenbarung der Gnade unterstützt. Denn auch das natürliche Licht des Verstandes wird durch den Einfluss des gnadenhaften Lichtes gestärkt. Und manchmal werden auch Vorstellungen in der Vorstellungskraft des Menschen auf göttliche Weise geformt, die die göttlichen Dinge mehr ausdrücken als die, die wir natürlicherweise von den sinnlichen Dingen empfangen; so wie es sich in den prophetischen Visionen zeigt. Und manchmal werden auch irgendwelche sinnlichen Dinge auf göttliche Weise geformt, oder auch Worte, um irgendwie das Göttliche auszudrücken; so wie bei der Taufe der Heilige Geist in Gestalt einer Taube erschienen war, und die Stimme des Vaters gehört wurde: Dies ist mein geliebter Sohn (Mt 3,17). |
Ad primum ergo dicendum quod, licet per revelationem gratiae in hac vita non cognoscamus de Deo quid est, et sic ei quasi ignoto coniungamur; tamen plenius ipsum cognoscimus, inquantum plures et excellentiores effectus eius nobis demonstrantur; et inquantum ei aliqua attribuimus ex revelatione divina, ad quae ratio naturalis non pertingit, ut Deum esse trinum et unum. |
Zu 1: Obwohl wir durch die Offenbarung der Gnade in diesem Leben nicht von Gott erkennen, was er ist, und so mit ihm gewissermaßen wie mit einem Unbekannten verbunden werden, erkennen wir dennoch ihn selbst vollkommener, insofern mehr und herausgehobenere Wirkungen von ihm durch uns bewiesen werden; und insofern schreiben wir ihm Bestimmtes aus der göttlichen Offenbarung heraus zu, zu dem die natürliche Vernunft nicht gelangt, wie dass Gott drei und einer ist. |
Ad secundum dicendum quod ex phantasmatibus, vel a sensu acceptis secundum naturalem ordinem, vel divinitus in imaginatione formatis, tanto excellentior cognitio intellectualis habetur, quanto lumen intelligibile in homine fortius fuerit. Et sic per revelationem ex phantasmatibus plenior cognitio accipitur, ex infusione divini luminis. |
Zu 2: Wir haben aus den Vorstellungen, seien sie von den Sinnen angenommen gemäß der natürlichen Ordnung oder auf göttliche Weise in der Vorstellungskraft geformt, eine umso herausgehobenere intellektuelle Erkenntnis, umso stärker das verstandesmäßige Licht im Menschen ist. Und so empfangen wir durch die Offenbarung aus den Vorstellungen eine vollkommenere Erkenntnis auf Grund des Einflusses des göttlichen Lichtes. |
Ad tertium dicendum quod fides cognitio quaedam est, inquantum intellectus determinatur per fidem ad aliquod cognoscibile. Sed haec determinatio ad unum non procedit ex visione credentis, sed a visione eius cui creditur. Et sic, inquantum deest visio, deficit a ratione cognitionis quae est in scientia, nam scientia determinat intellectum ad unum per visionem et intellectum primorum principiorum. |
Zu 3: Der Glaube ist eine gewisse Erkenntnis, insofern der Verstand durch den Glauben auf ein gewisses Erkennbare hin bestimmt wird. Aber diese Bestimmung auf eines hin geht nicht aus der Schau des Glaubenden hervor, sondern aus der Schau dessen, dem geglaubt wird. Und so fällt man, insofern einem die Schau fehlt, auch von der Weise der Erkenntnis ab, die im Wissen liegt, denn das Wissen bestimmt den Verstand auf eines hin durch die Schau und die Einsicht in die ersten Prinzipien. |
Schnellnavigation
-
A.0
A.1
Utrum sit necessarium, praeter philosophicas disciplinas, aliam doctrinam haberi
A.2
Utrum sacra doctrina sit scientia
A.3
Utrum sacra doctrina sit una scientia
A.4
Utrum sacra doctrina sit scientia practica
A.5
Utrum sacra doctrina sit dignior aliis scientiis
A.6
Utrum haec doctrina sit sapientia
A.7
Utrum Deus sit subiectum huius scientiae
A.8
Utrum haec doctrina sit argumentativa
A.9
Utrum sacra Scriptura debeat uti metaphoris
A.10
Utrum sacra Scriptura sub una littera habeat plures sensus
-
A.0
A.1
Utrum Deus sit corpus
A.2
Utrum in Deo sit compositio formae et materiae
A.3
Utrum sit idem Deus quod sua essentia vel natura
A.4
Utrum in Deo sit idem essentia et esse
A.5
Utrum Deus sit in genere aliquo
A.6
Utrum in Deo sint aliqua accidentia
A.7
Utrum Deus sit omnino simplex
A.8
Utrum Deus in compositionem aliorum veniat
-
A.0
A.1
Utrum bonum differat secundum rem ab ente
A.2
Utrum bonum secundum rationem sit prius quam ens
A.3
Utrum omne ens sit bonum
A.4
Utrum bonum habeat rationem causae finalis, sed magis aliarum
A.5
Utrum ratio boni consistat in modo, specie, et ordine
A.6
Utrum convenienter dividatur bonum per honestum, utile, et delectabile
-
A.0
A.1
Utrum sit conveniens definitio aeternitatis: aeternitas est interminabilis vitae tota simul et perfecta possessio
A.2
Utrum Deus sit aeternus
A.3
Utrum esse aeternum sit soli Deo proprium
A.4
Utrum aeternitas sit aliud a tempore
A.5
Utrum aevum sit aliud a tempore
A.6
Utrum sit tantum unum aevum
-
A.0
A.1
Utrum aliquis intellectus creatus possit Deum per essentiam videre
A.2
Utrum essentia Dei ab intellectu creato per aliquam similitudinem videatur
A.3
Utrum essentia Dei videri possit oculo corporali
A.4
Utrum aliquis intellectus creatus per sua naturalia divinam essentiam videre possit
A.5
Utrum intellectus creatus ad videndum essentiam Dei aliquo lumine creato indigeat
A.6
Utrum videntium essentiam Dei unus alio perfectius videat
A.7
Utrum videntes Deum per essentiam ipsum comprehendant
A.8
Utrum videntes Deum per essentiam omnia in Deo videant
A.9
Utrum ea quae videntur in Deo, a videntibus divinam essentiam per aliquas similitudines videantur
A.10
Utrum videntes Deum per essentiam simul videant omnia quae in ipso vident
A.11
Utrum aliquis in hac vita possit Deum per essentiam videre
A.12
Utrum per naturalem rationem Deum in hac vita cognoscere possimus
A.13
Utrum per gratiam habeatur altior cognitio Dei, quam ea quae habetur per naturalem rationem
-
A.0
A.1
Utrum aliquod nomen Deo conveniat
A.2
Utrum aliquod nomen dicatur de Deo substantialiter
A.3
Utrum aliquod nomen dicatur de Deo proprie
A.4
Utrum ista nomina dicta de Deo, sint nomina synonyma
A.5
Utrum ea quae dicuntur de Deo et creaturis, univoce de ipsis dicantur
A.6
Utrum nomina per prius dicantur de creaturis quam de Deo
A.7
Utrum nomina quae important relationem ad creaturas, dicantur de Deo ex tempore
A.8
Utrum hoc nomen Deus sit nomen naturae
A.9
Utrum hoc nomen Deus sit communicabile
A.10
Utrum hoc nomen Deus univoce dicatur de Deo per naturam, et per participationem, et secundum opinionem
A.11
Utrum hoc nomen qui est sit maxime proprium nomen Dei
A.12
Utrum propositiones affirmativae possunt formari de Deo
-
A.0
A.1
Utrum in Deo sit scientia
A.2
Utrum Deus intelligat se
A.3
Utrum Deus comprehendat seipsum
A.4
Utrum ipsum intelligere Dei sit eius substantia
A.5
Utrum Deus cognoscat alia a se
A.6
Utrum Deus cognoscat alia a se propria cognitione
A.7
Utrum scientia Dei sit discursiva
A.8
Utrum scientia Dei sit causa rerum
A.9
Utrum Deus habeat scientiam non entium
A.10
Utrum Deus cognoscat mala
A.11
Utrum Deus cognoscat singularia
A.12
Utrum Deus possit cognoscere infinita
A.13
Utrum scientia Dei sit futurorum contingentium
A.14
Utrum Deus cognoscat enuntiabilia
A.15
Utrum scientia Dei sit variabilis
A.16
Utrum Deus de rebus habeat scientiam speculativam
-
A.0
A.1
Utrum veritas sit tantum in intellectu
A.2
Utrum veritas sit solum in intellectu componente et dividente
A.3
Utrum verum et ens convertantur
A.4
Utrum bonum secundum rationem sit prius quam verum
A.5
Utrum Deus sit veritas
A.6
Utrum una sola sit veritas, secundum quam omnia sunt vera
A.7
Utrum veritas creata sit aeterna
A.8
Utrum veritas sit immutabilis
-
A.0
A.1
Utrum in Deo sit voluntas
A.2
Utrum Deus velit alia a se
A.3
Utrum quidquid Deus vult, ex necessitate velit
A.4
Utrum voluntas Dei sit causa rerum
A.5
Utrum voluntatis divinae sit assignare aliquam causam
A.6
Utrum voluntas Dei semper impleatur
A.7
Utrum voluntas Dei sit mutabilis
A.8
Utrum voluntas Dei rebus volitis necessitatem imponat
A.9
Utrum voluntas Dei sit malorum
A.10
Utrum Deus habeat liberum arbitrium
A.11
Utrum sit distinguenda in Deo voluntas signi
A.12
Utrum convenienter circa divinam voluntatem ponantur quinque signa
-
A.0
A.1
Utrum homines praedestinentur a Deo
A.2
Utrum praedestinatio ponat aliquid in praedestinato
A.3
Utrum Deus aliquod hominem reprobet
A.4
Utrum praedestinati eligantur a Deo
A.5
Utrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis
A.6
Utrum praedestinatio sit certa
A.7
Utrum numerus praedestinatorum sit certus
A.8
Utrum praedestinatio possit iuvari precibus sanctorum
-
A.0
A.1
Utrum incompetens sit definitio personae quam Boetius assignat, quae talis est, persona est rationalis naturae individua substantia
A.2
Utrum persona sit idem quod hypostasis, subsistentia et essentia
A.3
Utrum nomen personae sit ponendum in divinis
A.4
Utrum hoc nomen persona non significet relationem, sed substantiam, in divinis
-
A.0
A.1
Utrum in divinis essentia sit idem quod persona
A.2
Utrum sit dicendum tres personas esse unius essentiae
A.3
Utrum nomina essentialia, ut hoc nomen Deus, non praedicentur singulariter de tribus personis, sed pluraliter
A.4
Utrum nomina essentialia concretiva possunt supponere pro persona
A.5
Utrum nomina essentialia in abstracto significata possint supponere pro persona
A.6
Utrum personae possint praedicari de nominibus essentialibus concretis
A.7
Utrum nomina essentialia sint approprianda personis
A.8
Utrum convenienter a sacris doctoribus sint essentialia personis attributa
-
A.0
A.1
Utrum actus notionales sint personis attribuendi
A.2
Utrum actus notionales sint voluntarii
A.3
Utrum actus notionales sint de aliquo
A.4
Utrum in divinis sit potentia respectu actuum notionalium
A.5
Utrum potentia generandi vel spirandi significet relationem, et non essentiam
A.6
Utrum actus notionalis ad plures personas terminari possit
-
A.0
A.1
Utrum aequalitas competat divinis personis
A.2
Utrum persona procedens sit coaeterna suo principio, ut filius patri
A.3
Utrum in divinis personis sit ordo naturae
A.4
Utrum filius sit aequalis patri in magnitudine
A.5
Utrum filius sit in patre, et e converso
A.6
Utrum filius sit aequalis patri secundum potentiam
-
A.0
A.1
Utrum personae divinae conveniat mitti
A.2
Utrum missio possit esse aeterna
A.3
Utrum missio invisibilis divinae personae sit solum secundum donum gratiae gratum facientis
A.4
Utrum etiam patri conveniat mitti
A.5
Utrum filio conveniat invisibiliter mitti
A.6
Utrum missio invisibilis fiat ad omnes qui sunt participes gratiae
A.7
Utrum spiritui sancto conveniat visibiliter mitti
A.8
Utrum aliqua persona divina mittatur nisi ab ea a qua procedit aeternaliter
-
A.0
A.1
Utrum creare sit ex nihilo aliquid facere
A.2
Utrum Deus possit aliquid creare
A.3
Utrum creatio sit aliquid in creatura
A.4
Utrum creari sit proprium compositorum et subsistentium
A.5
Utrum solius Dei sit creare
A.6
Utrum creare sit proprium alicuius personae
A.7
Utrum in creaturis sit necesse inveniri vestigium Trinitatis
A.8
Utrum creatio admisceatur in operibus naturae et artis
-
A.0
A.1
Utrum intellectus angeli quandoque sit in potentia
A.2
Utrum angelus possit simul multa intelligere
A.3
Utrum angelus cognoscat discurrendo
A.4
Utrum angeli intelligant componendo et dividendo
A.5
Utrum in intellectu angeli possit esse falsitas
A.6
Utrum in angelis sit vespertina neque matutina cognitio
A.7
Utrum una sit cognitio vespertina et matutina
-
A.0
A.1
Utrum in angelis sit amor vel dilectio naturalis
A.2
Utrum in angelis sit dilectio electiva
A.3
Utrum angelus diligat seipsum dilectione naturali et electiva
A.4
Utrum unus angelus diligat naturali dilectione alium sicut seipsum
A.5
Utrum angelus naturali dilectione diligat Deum plus quam seipsum
-
A.0
A.1
Utrum angeli fuerint creati beati
A.2
Utrum angelus indiguerit gratia ad hoc quod converteretur in Deum
A.3
Utrum angeli sint creati in gratia
A.4
Utrum angelus beatus suam beatitudinem meruerit
A.5
Utrum angelus statim post unum actum meritorium beatitudinem habuerit
A.6
Utrum angeli sint consecuti gratiam et gloriam secundum quantitatem suorum naturalium
A.7
Utrum in angelis beatis remaneat cognitio et dilectio naturalis
A.8
Utrum angelus beatus peccare possit
A.9
Utrum angeli beati in beatitudine proficere possint
-
A.0
A.1
Utrum malum culpae in angelis esse possit
A.2
Utrum in angelis possit esse solum peccatum superbiae et invidiae
A.3
Utrum Diabolus appetierit esse ut Deus
A.4
Utrum aliqui daemones sint naturaliter mali
A.5
Utrum diabolus in primo instanti suae creationis fuerit malus per culpam propriae voluntatis
A.6
Utrum aliqua mora fuerit inter creationem et lapsum angeli
A.7
Utrum ille angelus qui fuit supremus inter peccantes, fuerit supremus inter omnes
A.8
Utrum peccatum primi angeli peccantis fuit aliis causa peccandi
A.9
Utrum plures peccaverunt de angelis, quam permanserunt
-
A.0
A.1
Utrum intellectivum principium uniatur corpori ut forma
A.2
Utrum intellectivum principium multiplicetur secundum multiplicationem corporum
A.3
Utrum praeter animam intellectivam sint in homine aliae animae per essentiam differentes, scilicet sensitiva et nutritiva
A.4
Utrum in homine sit alia forma praeter animam intellectivam
A.5
Utrum anima intellectiva convenienter tali corpori uniatur
A.6
Utrum anima intellectiva uniatur corpori mediantibus aliquibus dispositionibus accidentalibus
A.7
Utrum anima uniatur corpori animalis mediante aliquo corpore
A.8
Utrum anima sit tota in qualibet parte corporis
-
A.0
A.1
Utrum ipsa essentia animae sit eius potentia
A.2
Utrum sint plures potentiae animae
A.3
Utrum potentiae distinguantur per actus et obiecta
A.4
Utrum in potentiis animae sit ordo
A.5
Utrum omnes potentiae animae sint in anima sicut in subiecto
A.6
Utrum potentiae animae fluant ab eius essentia
A.7
Utrum una potentia animae oriatur ab alia
A.8
Utrum una potentia animae oriatur ab alia
-
A.0
A.1
Utrum intellectus sit aliqua potentia animae, vel sit ipsa eius essentia
A.2
Utrum intellectus sit potentia passiva
A.3
Utrum sit ponere intellectum agentem
A.4
Utrum intellectus agens sit aliquid animae nostrae
A.5
Utrum intellectus agens sit unus in omnibus
A.6
Utrum memoria sit in parte intellectiva animae
A.7
Utrum alia potentia sit memoria intellectiva, et alia intellectus
A.8
Utrum ratio sit alia potentia ab intellectu
A.9
Utrum ratio superior et inferior sint diversae potentiae
A.10
Utrum intelligentia sit alia potentia ab intellectu
A.11
Utrum intellectus speculativus et practicus sint diversae potentiae
A.12
Utrum synderesis sit quaedam specialis potentia ab aliis distincta
A.13
Utrum conscientia sit quaedam potentia
-
A.0
A.1
Utrum anima cognoscat corpora per intellectum
A.2
Utrum anima per essentiam suam corporalia intelligat
A.3
Utrum anima intelligat omnia per species sibi naturaliter inditas
A.4
Utrum species intelligibiles effluant in animam ab aliquibus formis separatis
A.5
Utrum anima intellectiva cognoscat res materiales in rationibus aeternis
A.6
Utrum intellectiva cognitio accipiatur a rebus sensibilibus
A.7
Utrum intellectus possit actu intelligere per species intelligibiles quas penes se habet, convertendo se ad phantasmata
A.8
Utrum iudicium intellectus impediatur per ligamentum sensus
-
A.0
A.1
Utrum intellectus noster intelligat res corporeas et materiales per abstractionem a phantasmatibus
A.2
Utrum species intelligibiles a phantasmatibus abstractae, se habeant ad intellectum nostrum sicut id quod intelligitur
A.3
Utrum magis universalia sint priora in nostra cognitione intellectuali
A.4
Utrum possimus multa simul intelligere
A.5
Utrum intellectus noster intelligat componendo et dividendo
A.6
Utrum intellectus possit esse falsus
A.7
Utrum unam et eandem rem unus alio melius intelligere possit
A.8
Utrum intellectus noster per prius cognoscat indivisibile quam divisibile
-
A.0
A.1
Utrum anima separata nihil omnino intelligere possit
A.2
Utrum anima separata intelligat substantias separatas
A.3
Utrum anima separata intelligat substantias separatas
A.4
Utrum anima separata cognoscat singularia
A.5
Utrum habitus scientiae hic acquisitae remaneat in anima separata
A.6
Utrum actus scientiae hic acquisitae maneat in anima separata
A.7
Utrum actus scientiae hic acquisitae maneat in anima separata
A.8
Utrum animae separatae cognoscant ea quae hic aguntur
-
A.0
A.1
Utrum imago Dei sit in homine
A.2
Utrum imago Dei inveniatur in irrationalibus creaturis
A.3
Utrum angelus sit magis ad imaginem Dei quam homo
A.4
Utrum imago Dei inveniatur in quolibet homine
A.5
Utrum in homine sit imago Dei quantum ad trinitatem divinarum personarum
A.6
Utrum imago Dei sit in homine solum secundum mentem
A.7
Utrum imago Dei inveniatur in anima secundum actus
A.8
Utrum imago divinae trinitatis sit in anima solum per comparationem ad obiectum quod est Deus
A.9
Utrum similitudo ab imagine convenienter distinguatur
-
A.0
A.1
Utrum mundus gubernetur ab aliquo
A.2
Utrum finis gubernationis mundi sit aliquid extra mundum existens
A.3
Utrum mundus gubernetur ab uno
A.4
Utrum effectus gubernationis mundi sit unus tantum, et plures
A.5
Utrum omnia divinae gubernationi subdantur
A.6
Utrum omnia immediate gubernentur a Deo
A.7
Utrum aliquid praeter ordinem divinae gubernationis contingere possit
A.8
Utrum aliquid possit reniti contra ordinem gubernationis divinae
-
A.0
A.1
Utrum Deus possit immediate movere materiam ad formam
A.2
Utrum Deus possit immediate movere aliquod corpus
A.3
Utrum Deus moveat immediate intellectum creatum
A.4
Utrum Deus possit movere voluntatem creatam
A.5
Utrum Deus operetur in omni operante
A.6
Utrum Deus possit facere aliquid praeter ordinem rebus inditum
A.7
Utrum omnia quae Deus facit praeter ordinem naturalem rerum, sint miracula
A.8
Utrum unum miraculum sit maius alio
-
A.0
A.1
Utrum omnes angeli sint unius hierarchiae
A.2
Utrum in una hierarchia sint plures ordines
A.3
Utrum in uno ordine sint plures angeli
A.4
Utrum distinctio hierarchiarum et ordinum sit a natura in angelis
A.5
Utrum ordines angelorum convenienter nominentur
A.6
Utrum convenienter gradus ordinum assignentur
A.7
Utrum ordines remanebunt post diem iudicii
A.8
Utrum homines assumantur ad ordines angelorum
-
A.0
A.1
Utrum homines custodiantur ab angelis
A.2
Utrum singuli homines a singulis angelis custodiantur
A.3
Utrum custodire homines pertineat solum ad infimum ordinem angelorum
A.4
Utrum omnibus hominibus angeli ad custodiam deputentur
A.5
Utrum angelus deputetur homini ad custodiam a sua nativitate
A.6
Utrum angelus custos quandoque deserat hominem cuius custodiae deputatur
A.7
Utrum angeli doleant de malis eorum quos custodiunt
A.8
Utrum inter angelos possit esse pugna seu discordia
-
A.0
A.1
Utrum aliquod corpus sit activum
A.2
Utrum in materia corporali sint aliquae rationes seminales
A.3
Utrum corpora caelestia sint causa eorum quae hic in inferioribus corporibus fiunt
A.4
Utrum corpora caelestia sint causa humanorum actuum
A.5
Utrum corpora caelestia sint causa humanorum actuum
A.6
Utrum corpora caelestia imponant necessitatem iis quae eorum actioni subduntur
-
A.0
A.1
Utrum homini conveniat agere propter finem
A.2
Utrum agere propter finem sit proprium rationalis naturae
A.3
Utrum actus humani recipiant speciem a fine
A.4
Utrum sit aliquis ultimus finis humanae vitae
A.5
Utrum possibile sit voluntatem unius hominis in plura ferri simul, sicut in ultimos fines
A.6
Utrum omnia quaecumque homo vult, propter ultimum finem velit
A.7
Utrum omnium hominum sit unus finis ultimus
A.8
Utrum in ultimo fine hominis etiam omnia alia conveniant
-
A.0
A.1
Utrum beatitudo hominis in divitiis consistat
A.2
Utrum beatitudo hominis in honoribus consistat
A.3
Utrum beatitudo hominis consistat in gloria
A.4
Utrum beatitudo consistat in potestate
A.5
Utrum beatitudo hominis consistat in bonis corporis
A.6
Utrum beatitudo hominis in voluptate consistat
A.7
Utrum beatitudo consistat in aliquo bono animae
A.8
Utrum beatitudo hominis consistat in aliquo bono creato
-
A.0
A.1
Utrum beatitudo sit aliquid increatum
A.2
Utrum beatitudo sit operatio
A.3
Utrum beatitudo sit operatio
A.4
Utrum beatitudo consistat in actu voluntatis
A.5
Utrum beatitudo consistat in operatione intellectus practici
A.6
Utrum beatitudo hominis consistat in consideratione speculativarum scientiarum
A.7
Utrum beatitudo hominis consistat in cognitione substantiarum separatarum, idest angelorum
A.8
Utrum beatitudo hominis sit in visione ipsius divinae essentiae
-
A.0
A.1
Utrum delectatio requiratur ad beatitudinem
A.2
Utrum delectatio sit principalius in beatitudine quam visio
A.3
Utrum ad beatitudinem requiratur comprehensio
A.4
Utrum rectitudo voluntatis requiratur ad beatitudinem
A.5
Utrum ad beatitudinem requiratur corpus
A.6
Utrum perfectio corporis requiratur ad beatitudinem hominis perfectam
A.7
Utrum ad beatitudinem requirantur exteriora bona
A.8
Utrum amici sint necessarii ad beatitudinem
-
A.0
A.1
Utrum homo beatitudinem adipisci possit
A.2
Utrum unus homo alio possit esse beatior
A.3
Utrum beatitudo possit in hac vita haberi
A.4
Utrum beatitudo possit amitti
A.5
Utrum homo per sua naturalia possit beatitudinem consequi
A.6
Utrum homo possit fieri beatus per actionem alicuius superioris creaturae, scilicet angeli
A.7
Utrum requirantur aliqua opera hominis ad hoc ut beatitudinem consequatur a Deo
A.8
Utrum omnes appetant beatitudinem
-
A.0
A.1
Utrum in humanis actibus inveniatur voluntarium
A.2
Utrum voluntarium sit in brutis animalibus
A.3
Utrum voluntarium possit esse sine actu
A.4
Utrum voluntati possit violentia inferri
A.5
Utrum violentia causet involuntarium
A.6
Utrum metus causet involuntarium simpliciter
A.7
Utrum concupiscentia causet involuntarium
A.8
Utrum ignorantia causet involuntarium
-
A.0
A.1
Utrum voluntas moveatur ab intellectu
A.2
Utrum voluntas ab appetitu sensitivo moveri possit
A.3
Utrum voluntas moveat seipsam
A.4
Utrum voluntas moveatur ab aliquo exteriori
A.5
Utrum voluntas humana a corpore caelesti moveatur
A.6
Utrum voluntas a solo Deo moveatur sicut ab exteriori principio
-
A.0
A.1
Utrum consilium sit inquisitio
A.2
Utrum consilium solum sit de his quae sunt ad finem, sed etiam de fine
A.3
Utrum consilium sit solum de his quae aguntur a nobis
A.4
Utrum consilium sit de omnibus quae sunt per nos agenda
A.5
Utrum consilium procedat modo resolutorio
A.6
Utrum inquisitio consilii procedat in infinitum
-
A.0
A.1
Utrum imperare sit actus rationis aut voluntatis
A.2
Utrum imperare conveniat brutis animalibus
A.3
Utrum usus praecedat imperium
A.4
Utrum actus imperatus sit unus actus cum ipso imperio
A.5
Utrum actus voluntatis sit imperatus
A.6
Utrum actus rationis possit esse imperatus
A.7
Utrum actus sensitivi appetitus sit imperatus
A.8
Utrum actus vegetabilis animae imperio rationis subdantur
A.9
Utrum membra corporis obediant rationi quantum ad actus suos
-
A.0
A.1
Utrum omnis actio hominis sit bona, et aliqua sit mala
A.2
Utrum actio habeat bonitatem vel malitiam ex obiecto
A.3
Utrum actio sit bona vel mala ex circumstantia
A.4
Utrum bonum et malum in actibus humanis sint ex fine
A.5
Utrum actus morales differant specie secundum bonum et malum
A.6
Utrum bonum et malum quod est ex fine, diversificent speciem in actibus
A.7
Utrum species bonitatis quae est ex fine, contineatur sub specie bonitatis quae est ex obiecto, sicut species sub genere
A.8
Utrum sit aliquis actus indifferens secundum suam speciem
A.9
Utrum aliquis actus secundum individuum sit indifferens
A.10
Utrum circumstantia possit constituere aliquam speciem boni vel mali actus
A.11
Utrum omnis circumstantia pertinens ad bonitatem vel malitiam, det speciem actui
-
A.0
A.1
Utrum bonitas voluntatis dependeat ex obiecto
A.2
Utrum bonitas voluntatis dependeat solum ex obiecto
A.3
Utrum bonitas voluntatis dependeat a ratione
A.4
Utrum bonitas voluntatis humanae dependeat a lege aeterna
A.5
Utrum voluntas discordans a ratione errante, sit mala
A.6
Utrum voluntas concordans rationi erranti, sit bona
A.7
Utrum bonitas voluntatis dependeat ex intentione finis
A.8
Utrum quantitas bonitatis in voluntate, dependeat ex quantitate bonitatis in intentione
A.9
Utrum bonitas voluntatis humanae dependeat ex conformitate voluntatis divinae
A.10
Utrum voluntas hominis debeat semper conformari divinae voluntati in volito
-
A.0
A.1
Utrum bonum et malum per prius consistat in actu exteriori quam in actu voluntatis
A.2
Utrum tota bonitas et malitia actus exterioris dependeat ex voluntate
A.3
Utrum eadem sit bonitas vel malitia actus interioris voluntatis, et exterioris actus
A.4
Utrum exterior actus addat in bonitate vel malitia supra actum interiorem
A.5
Utrum eventus sequens addat ad bonitatem vel malitiam actus
A.6
Utrum unus actus possit esse bonus et malus
-
A.0
A.1
Utrum actus humanus, inquantum est bonus vel malus, habeat rationem rectitudinis vel peccati
A.2
Utrum actus humanus, ex hoc quod est bonus vel malus, habeat rationem laudabilis vel culpabilis
A.3
Utrum actus humanus habeat rationem meriti et demeriti, propter suam bonitatem vel malitiam
A.4
Utrum actus hominis bonus vel malus habeat rationem meriti vel demeriti per comparationem ad Deum
-
A.0
A.1
Utrum passiones eaedem sint in irascibili et in concupiscibili
A.2
Utrum contrarietas passionum irascibilis sit nisi secundum contrarietatem boni et mali
A.3
Utrum omnis passio animae habeat aliquid contrarium
A.4
Utrum possint in aliqua potentia esse passiones specie differentes, et non contrariae ad invicem
-
A.0
A.1
Utrum delectatio sit passio
A.2
Utrum delectatio sit in tempore
A.3
Utrum gaudium sit omnino idem quod delectatio
A.4
Utrum delectatio sit in appetitu intellectivo
A.5
Utrum delectationes corporales et sensibiles sint maiores delectationibus spiritualibus intelligibilibus
A.6
Utrum delectationes quae sunt secundum tactum, sint maiores delectationibus quae sunt secundum alios sensus
A.7
Utrum aliqua delectatio sit innaturalis
A.8
Utrum delectationi sit delectatio contraria
-
A.0
A.1
Utrum operatio sit propria et prima causa delectationis
A.2
Utrum motus sit causa delectationis
A.3
Utrum memoria et spes sint causae delectationis
A.4
Utrum tristitia sit causa delectationis
A.5
Utrum actiones aliorum sint nobis delectationis causa
A.6
Utrum benefacere alteri sit delectationis causa
A.7
Utrum similitudo sit causa delectationis
A.8
Utrum admiratio sit causa delectationis
-
A.0
A.1
Utrum dolor sit passio animae
A.2
Utrum tristitia sit dolor
A.3
Utrum dolor delectationi contrarietur
A.4
Utrum omnis tristitia omni delectationi contrarietur
A.5
Utrum delectationi contemplationis sit aliqua tristitia contraria
A.6
Utrum magis sit fugienda tristitia, quam delectatio appetenda
A.7
Utrum dolor exterior sit maior quam dolor cordis interior
A.8
Utrum Damascenus convenienter quatuor tristitiae species assignet, quae sunt acedia, achthos (vel anxietas), misericordia et invidia
-
A.0
A.1
Utrum spes sit idem quod desiderium sive cupiditas
A.2
Utrum spes pertineat ad vim cognitivam aut ad appetitivam virtutem
A.3
Utrum in brutis animalibus sit spes
A.4
Utrum desperatio sit contraria spei
A.5
Utrum experientia sit causa spei
A.6
Utrum iuventus et ebrietas sint causa spei
A.7
Utrum spes sit causa amoris
A.8
Utrum spes adiuvet operationem, sed magis impediat
-
A.0
A.1
Utrum ira sit passio specialis
A.2
Utrum obiectum irae sit bonum aut malum
A.3
Utrum ira sit in concupiscibili
A.4
Utrum ira sit cum ratione
A.5
Utrum ira sit naturalior quam concupiscentia
A.6
Utrum ira sit gravior quam odium
A.7
Utrum ira solum sit ad illos ad quos est iustitia
A.8
Utrum Damascenus convenienter assignet tres species irae, scilicet fel, maniam et furorem
-
A.0
A.1
Utrum in corpore sit aliquis habitus
A.2
Utrum habitus sint in anima secundum essentiam quam secundum potentiam
A.3
Utrum in potentiis sensitivae partis possit esse aliquis habitus
A.4
Utrum in intellectu sint aliqui habitus
A.5
Utrum in voluntate sit aliquis habitus
A.6
Utrum in angelis sint habitus
-
A.0
A.1
Utrum virtus sit in potentia animae sicut in subiecto
A.2
Utrum una virtus possit esse in duabus potentiis
A.3
Utrum intellectus sit subiectum virtutis
A.4
Utrum irascibilis et concupiscibilis possint esse subiectum virtutis
A.5
Utrum irascibilis et concupiscibilis possint esse subiectum virtutis
A.6
Utrum voluntas sit subiectum alicuius virtutis
-
A.0
A.1
Utrum habitus intellectuales speculativi sint virtutes
A.2
Utrum convenienter distinguantur tres virtutes intellectuales speculativae, scilicet sapientia, scientia et intellectus
A.3
Utrum ars sit virtus intellectualis
A.4
Utrum prudentia sit alia virtus ab arte
A.5
Utrum prudentia sit virtus necessaria ad bene vivendum
A.6
Utrum convenienter adiungantur prudentiae eubulia, synesis et gnome
-
A.0
A.1
Utrum sit una tantum moralis virtus
A.2
Utrum virtutes morales distinguantur ab invicem per hoc quod quaedam sunt circa operationes, quaedam circa passiones
A.3
Utrum sit una tantum virtus moralis circa operationes
A.4
Utrum circa diversas passiones sint diversae virtutes morales
A.5
Utrum virtutes morales distinguantur secundum obiecta passionum
-
A.0
A.1
Utrum virtutes morales debeant dici cardinales, seu principales
A.2
Utrum sint quatuor virtutes cardinales
A.3
Utrum aliae virtutes debeant dici magis principales quam istae
A.4
Utrum quatuor praedictae virtutes sint diversae virtutes
A.5
Utrum convenienter huiusmodi quatuor virtutes dividantur in virtutes exemplares, purgati animi, purgatorias, et politicas
-
A.0
A.1
Utrum virtus possit esse maior vel minor
A.2
Utrum omnes virtutes in uno et eodem sint aequaliter intensae
A.3
Utrum virtutes morales praeemineant intellectualibus
A.4
Utrum iustitia sit praecipua inter virtutes morales
A.5
Utrum sapientia sit maxima inter virtutes intellectuales
A.6
Utrum caritas sit maxima inter virtutes theologicas
-
A.0
A.1
Utrum virtutes morales maneant post hanc vitam
A.2
Utrum virtutes intellectuales maneant post hanc vitam
A.3
Utrum fides maneat post hanc vitam
A.4
Utrum spes maneat post mortem in statu gloriae
A.5
Utrum aliquid fidei vel spei remaneat in gloria
A.6
Utrum caritas maneat post hanc vitam in gloria
-
A.0
A.1
Utrum dona distinguantur a virtutibus
A.2
Utrum dona sint necessaria homini ad salutem
A.3
Utrum dona Spiritus Sancti sint habitus
A.4
Utrum convenienter septem dona Spiritus Sancti enumerentur
A.5
Utrum dona Spiritus Sancti sint connexa
A.6
Utrum dona spiritus sancti maneant in patria
A.7
Utrum dignitas donorum attenditur secundum enumerationem qua enumerantur Isaiae XI
A.8
Utrum virtutes sint praeferendae donis
-
A.0
A.1
Utrum vitium contrarietur virtuti
A.2
Utrum vitium sit contra naturam
A.3
Utrum vitium sit peius quam peccatum
A.4
Utrum actus vitiosus, sive peccatum, possit simul esse cum virtute
A.5
Utrum in quolibet peccato sit aliquis actus
A.6
Utrum inconvenienter definiatur peccatum, cum dicitur, peccatum est dictum vel factum vel concupitum contra legem aeternam
-
A.0
A.1
Utrum peccata differant specie secundum obiecta
A.2
Utrum convenienter distinguantur peccata spiritualia a carnalibus
A.3
Utrum peccata distinguantur specie secundum causas
A.4
Utrum convenienter peccatum distinguatur per peccatum quod est in Deum, in proximum, et in seipsum
A.5
Utrum divisio peccatorum quae est secundum reatum, diversificet speciem
A.6
Utrum peccatum commissionis et omissionis specie differant
A.7
Utrum convenienter dividatur peccatum in peccatum cordis, oris, et operis
A.8
Utrum superabundantia et defectus diversificent species peccatorum
A.9
Utrum vitia et peccata diversificentur specie secundum diversas circumstantias
-
A.0
A.1
Utrum omnia peccata sint connexa
A.2
Utrum omnia peccata sint paria
A.3
Utrum peccatorum gravitas varietur secundum obiecta
A.4
Utrum gravitas peccatorum differat secundum dignitatem virtutum quibus peccata opponuntur
A.5
Utrum peccata carnalia sint minoris culpae quam peccata spiritualia
A.6
Utrum gravitas peccatorum attendatur secundum causam peccati
A.7
Utrum circumstantia aggravet peccatum
A.8
Utrum gravitas peccati augeatur secundum maius nocumentum
A.9
Utrum propter conditionem personae in quam peccatur, peccatum aggravetur
A.10
Utrum magnitudo personae peccantis aggravet peccatum
-
A.0
A.1
Utrum voluntas possit esse subiectum peccati
A.2
Utrum sola voluntas sit subiectum peccati
A.3
Utrum in sensualitate possit esse peccatum
A.4
Utrum in sensualitate possit esse peccatum mortale
A.5
Utrum peccatum possit esse in ratione
A.6
Utrum peccatum morosae delectationis sit in ratione
A.7
Utrum peccatum consensus in actum sit in ratione superiori
A.8
Utrum consensus in delectationem sit peccatum mortale
A.9
Utrum in superiori ratione possit esse peccatum veniale, secundum quod est directiva inferiorum virium
A.10
Utrum in superiori ratione possit esse peccatum veniale secundum seipsam
-
A.0
A.1
Utrum voluntas moveatur a passione appetitus sensitivi
A.2
Utrum ratio possit superari a passione contra suam scientiam
A.3
Utrum peccatum quod est ex passione, debeat dici ex infirmitate
A.4
Utrum amor sui sit principium omnis peccati
A.5
Utrum convenienter ponantur causae peccatorum esse concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum, et superbia vitae
A.6
Utrum peccatum allevietur propter passionem
A.7
Utrum passio totaliter excuset a peccato
A.8
Utrum peccatum quod est ex passione possit esse mortale
-
A.0
A.1
Utrum primum peccatum primi parentis traducatur ad alios per originem
A.2
Utrum etiam alia peccata vel ipsius primi parentis, vel proximorum parentum, traducantur in posteros
A.3
Utrum peccatum primi parentis transeat per originem in omnes homines
A.4
Utrum si aliquis formaretur ex carne humana miraculose, contraheret originale peccatum
A.5
Utrum si Adam peccasset, Eva peccante, filii originale peccatum contraherent
-
A.0
A.1
Utrum cupiditas sit radix omnium peccatorum
A.2
Utrum superbia sit initium omnis peccati
A.3
Utrum praeter superbiam et avaritiam, sint quaedam alia peccata specialia quae dicantur capitalia
A.4
Utrum sit dicendum septem esse vitia capitalia, quae sunt inanis gloria, invidia, ira, tristitia, avaritia, gula, luxuria
-
A.0
A.1
Utrum peccatum diminuat bonum naturae
A.2
Utrum totum bonum humanae naturae possit per peccatum auferri
A.3
Utrum inconvenienter ponantur vulnera naturae esse, ex peccato consequentia, infirmitas, ignorantia, malitia et concupiscentia
A.4
Utrum privatio modi, speciei et ordinis, sit effectus peccati
A.5
Utrum mors et alii corporales defectus sint effectus peccati
A.6
Utrum mors et huiusmodi defectus sint homini naturales
-
A.0
A.1
Utrum reatus poenae sit effectus peccati
A.2
Utrum peccatum possit esse poena peccati
A.3
Utrum aliquod peccatum inducat reatum aeternae poenae
A.4
Utrum peccato debeatur poena infinita secundum quantitatem
A.5
Utrum omne peccatum inducat reatum poenae aeternae
A.6
Utrum reatus poenae remaneat post peccatum
A.7
Utrum omnis poena sit propter aliquam culpam
A.8
Utrum aliquis puniatur pro peccato alterius
-
A.0
A.1
Utrum veniale peccatum convenienter dividatur contra mortale
A.2
Utrum peccatum veniale et mortale differant genere
A.3
Utrum peccatum veniale sit dispositio ad mortale
A.4
Utrum peccatum veniale possit fieri mortale
A.5
Utrum circumstantia possit de veniali peccato facere mortale
A.6
Utrum peccatum mortale possit fieri veniale
-
A.0
A.1
Utrum peccatum veniale causet maculam in anima
A.2
Utrum inconvenienter peccata venialia per lignum, faenum et stipulam designentur
A.3
Utrum homo in statu innocentiae potuerit peccare venialiter
A.4
Utrum angelus bonus vel malus possit peccare venialiter
A.5
Utrum primi motus sensualitatis in infidelibus sint peccata mortalia
A.6
Utrum peccatum veniale possit esse in aliquo cum solo originali
-
A.0
A.1
Utrum lex aeterna sit ratio summa in Deo existens
A.2
Utrum lex aeterna sit omnibus nota
A.3
Utrum omnis lex a lege aeterna derivetur
A.4
Utrum necessaria et aeterna subiiciantur legi aeternae
A.5
Utrum naturalia contingentia subsint legi aeternae
A.6
Utrum omnes res humanae subiiciantur legi aeternae
-
A.0
A.1
Utrum lex humana debeat poni in communi, sed magis in particulari
A.2
Utrum ad legem humanam pertineat omnia vitia cohibere
A.3
Utrum lex humana praecipiat actus omnium virtutum
A.4
Utrum lex humana imponat homini necessitatem in foro conscientiae
A.5
Utrum omnes legi subiiciantur
A.6
Utrum liceat ei qui subditur legi, praeter verba legis agere
-
A.0
A.1
Utrum lex vetus fuerit bona
A.2
Utrum lex vetus fuerit a Deo
A.3
Utrum lex vetus fuerit data per angelos, sed immediate a Deo
A.4
Utrum lex vetus debuerit dari soli populo Iudaeorum
A.5
Utrum omnes homines obligarentur ad observandam veterem legem
A.6
Utrum lex vetus convenienter fuerit data tempore moysi
-
A.0
A.1
Utrum in lege veteri contineatur nisi unum praeceptum
A.2
Utrum lex vetus contineat praecepta moralia
A.3
Utrum lex vetus contineat praecepta caeremonialia, praeter moralia
A.4
Utrum praeter praecepta moralia et caeremonialia, sint aliqua praecepta iudicialia in veteri lege
A.5
Utrum aliqua alia praecepta contineantur in lege veteri praeter moralia, iudicialia et caeremonialia
A.6
Utrum lex vetus debuerit inducere ad observantiam praeceptorum per temporales promissiones et comminationes
-
A.0
A.1
Utrum omnia praecepta moralia pertineant ad legem naturae
A.2
Utrum praecepta moralia legis sint de omnibus actibus virtutum
A.3
Utrum omnia praecepta moralia veteris legis reducantur ad decem praecepta decalogi
A.4
Utrum inconvenienter praecepta decalogi distinguantur
A.5
Utrum inconvenienter praecepta decalogi enumerentur
A.6
Utrum inconvenienter ordinentur decem praecepta decalogi
A.7
Utrum praecepta decalogi inconvenienter tradantur
A.8
Utrum praecepta decalogi sint dispensabilia
A.9
Utrum modus virtutis cadat sub praecepto legis
A.10
Utrum modus caritatis cadat sub praecepto divinae legis
A.11
Utrum inconvenienter distinguantur alia moralia praecepta legis praeter decalogum
A.12
Utrum praecepta moralia veteris legis iustificarent
-
A.0
A.1
Utrum ratio praeceptorum caeremonialium in hoc consistat quod pertinent ad cultum Dei
A.2
Utrum praecepta caeremonialia sint figuralia
A.3
Utrum debuerint esse multa caeremonialia praecepta
A.4
Utrum caeremoniae veteris legis inconvenienter dividantur in sacrificia, sacra, sacramenta et observantias
-
A.0
A.1
Utrum caeremonialia praecepta habeant causam
A.2
Utrum praecepta caeremonialia habeant causam litteralem, sed figuralem tantum
A.3
Utrum possit conveniens ratio assignari caeremoniarum quae ad sacrificia pertinent
A.4
Utrum caeremoniarum veteris legis quae ad sacra pertinent sufficiens ratio assignari possit
A.5
Utrum sacramentorum veteris legis conveniens causa esse possit
A.6
Utrum observantiarum caeremonialium aliqua fuerit rationabilis causa
-
A.0
A.1
Utrum inconvenienter lex vetus de principibus ordinaverit
A.2
Utrum inconvenienter fuerint tradita praecepta iudicialia quantum ad popularium convictum
A.3
Utrum iudicialia praecepta sint convenienter tradita quantum ad extraneos
A.4
Utrum inconvenienter lex vetus praecepta ediderit circa personas domesticas
-
A.0
A.1
Utrum homo sine gratia aliquod verum cognoscere possit
A.2
Utrum homo possit velle et facere bonum absque gratia
A.3
Utrum homo possit diligere Deum super omnia ex solis naturalibus sine gratia
A.4
Utrum homo sine gratia per sua naturalia possit praecepta legis implere
A.5
Utrum homo possit mereri vitam aeternam sine gratia
A.6
Utrum homo possit seipsum ad gratiam praeparare per seipsum, absque exteriori auxilio gratiae
A.7
Utrum homo possit resurgere a peccato sine auxilio gratiae
A.8
Utrum homo sine gratia possit non peccare
A.9
Utrum ille qui iam consecutus est gratiam, per seipsum possit operari bonum et vitare peccatum, absque alio auxilio gratiae
A.10
Utrum homo in gratia constitutus indigeat auxilio gratiae ad perseverandum
-
A.0
A.1
Utrum gratia convenienter dividatur per gratiam gratum facientem et gratiam gratis datam
A.2
Utrum gratia convenienter dividatur per operantem et cooperantem
A.3
Utrum gratia convenienter dividatur in praevenientem et subsequentem
A.4
Utrum gratia gratis data inconvenienter ab apostolo distinguatur
A.5
Utrum gratia gratis data sit dignior quam gratia gratum faciens
-
A.0
A.1
Utrum solus Deus sit causa gratiae
A.2
Utrum requiratur aliqua praeparatio sive dispositio ad gratiam ex parte hominis
A.3
Utrum ex necessitate detur gratia se praeparanti ad gratiam, vel facienti quod in se est
A.4
Utrum gratia sit maior in uno quam in alio
A.5
Utrum homo possit scire se habere gratiam
-
A.0
A.1
Utrum iustificatio impii sit remissio peccatorum
A.2
Utrum ad remissionem culpae, quae est iustificatio impii, requiratur gratiae infusio
A.3
Utrum ad iustificationem impii requiratur motus liberi arbitrii
A.4
Utrum ad iustificationem impii requiratur motus fidei
A.5
Utrum ad iustificationem impii requiratur motus liberi arbitrii in peccatum
A.6
Utrum remissio peccatorum debeat numerari inter ea quae requiruntur ad iustificationem impii
A.7
Utrum iustificatio impii fiat in instanti, sed successive
A.8
Utrum gratiae infusio sit prima ordine naturae inter ea quae requiruntur ad iustificationem impii
A.9
Utrum iustificatio impii sit maximum opus Dei
A.10
Utrum iustificatio impii sit opus miraculosum
-
A.0
A.1
Utrum homo possit aliquid mereri a Deo
A.2
Utrum aliquis sine gratia possit mereri vitam aeternam
A.3
Utrum homo in gratia constitutus possit mereri vitam aeternam ex condigno
A.4
Utrum gratia sit principium meriti principalius per caritatem quam per alias virtutes
A.5
Utrum homo possit sibi mereri primam gratiam
A.6
Utrum homo possit alteri mereri primam gratiam
A.7
Utrum aliquis possit mereri sibi ipsi reparationem post lapsum
A.8
Utrum homo possit mereri augmentum gratiae vel caritatis
A.9
Utrum aliquis possit perseverantiam mereri
A.10
Utrum temporalia bona cadant sub merito
-
A.0
A.1
Utrum obiectum fidei sit veritas prima
A.2
Utrum obiectum fidei sit aliquid complexum per modum enuntiabilis
A.3
Utrum fidei possit subesse falsum
A.4
Utrum obiectum fidei sit aliquid visum
A.5
Utrum ea quae sunt fidei possint esse scita
A.6
Utrum credibilia sint per certos articulos distinguenda
A.7
Utrum articuli fidei creverint secundum temporum successionem
A.8
Utrum inconvenienter articuli fidei enumerentur
A.9
Utrum inconvenienter articuli fidei in symbolo ponantur
A.10
Utrum pertineat ad summum pontificem fidei symbolum ordinare
-
A.0
A.1
Utrum credere sit cum assensione cogitare
A.2
Utrum inconvenienter distinguatur actus fidei per hoc quod est credere Deo, credere Deum et credere in Deum
A.3
Utrum credere sit necessarium ad salutem
A.4
Utrum ea quae ratione naturali probari possunt sit necessarium credere
A.5
Utrum teneatur homo ad credendum aliquid explicite
A.6
Utrum aequaliter omnes teneantur ad habendum fidem explicitam
A.7
Utrum credere explicite mysterium Christi sit de necessitate salutis apud omnes
A.8
Utrum credere Trinitatem explicite fuerit de necessitate salutis
A.9
Utrum credere sit meritorium
A.10
Utrum ratio inducta ad ea quae sunt fidei diminuat meritum fidei
-
A.0
A.1
Utrum haec sit competen fidei definitio: fides est substantia sperandarum rerum, argumentum non apparentium
A.2
Utrum fides sit in intellectu sicut in subiecto
A.3
Utrum caritas sit forma fidei
A.4
Utrum fides informis fiat formata, aut e converso
A.5
Utrum fides sit virtus
A.6
Utrum sit una fides
A.7
Utrum fides sit prima inter virtutes
A.8
Utrum fides sit certior scientia et aliis virtutibus intellectualibus
-
A.0
A.1
Utrum intellectus sit donum Spiritus Sancti
A.2
Utrum donum intellectus simul habeatur cum fide
A.3
Utrum intellectus qui ponitur donum Spiritus Sancti sit practicus, sed speculativus tantum
A.4
Utrum donum intellectus insit omnibus hominibus habentibus gratiam
A.5
Utrum intellectus donum inveniatur etiam in habentibus gratiam gratum facientem
A.6
Utrum donum intellectus distinguatur ab aliis donis
A.7
Utrum dono intellectus respondeat beatitudo sexta, scilicet, beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt
A.8
Utrum in fructibus fides respondeat dono intellectus
-
A.0
A.1
Utrum infidelitas sit peccatum
A.2
Utrum infidelitas sit in intellectu sicut in subiecto
A.3
Utrum infidelitas sit maximum peccatorum
A.4
Utrum quaelibet actio infidelis sit peccatum
A.5
Utrum sint plures infidelitatis species
A.6
Utrum infidelitas gentilium sive paganorum sit gravior ceteris
A.7
Utrum sit cum infidelibus publice disputandum
A.8
Utrum infideles compellendi sint ad fidem
A.9
Utrum cum infidelibus possit communicari
A.10
Utrum infideles possint habere praelationem vel dominium supra fideles
A.11
Utrum ritus infidelium sint tolerandi
A.12
Utrum pueri iudaeorum et aliorum infidelium sint baptizandi parentibus invitis
-
A.0
A.1
Utrum peccatum in spiritum sanctum sit idem quod peccatum ex certa malitia
A.2
Utrum inconvenienter assignentur sex species peccati in Spiritum Sanctum
A.3
Utrum peccatum in Spiritum Sanctum sit irremissibile
A.4
Utrum homo possit primo peccare in spiritum sanctum non praesuppositis aliis peccatis
-
A.0
A.1
Utrum spes sit virtus
A.2
Utrum obiectum proprium spei sit beatitudo aeterna
A.3
Utrum unus homo possit sperare beatitudinem alterius
A.4
Utrum aliquis possit licite sperare in homine
A.5
Utrum spes sit virtus theologica
A.6
Utrum spes sit virtus distincta ab aliis virtutibus theologicis
A.7
Utrum spes praecedat fidem
A.8
Utrum caritas sit prior spe
-
A.0
A.1
Utrum Deus timeri possit
A.2
Utrum timor convenienter dividatur in filialem, initialem, servilem et mundanum
A.3
Utrum timor mundanus sit semper malus
A.4
Utrum timor servilis sit bonus
A.5
Utrum timor servilis sit idem in substantia cum timore filiali
A.6
Utrum timor servilis remaneat cum caritate
A.7
Utrum timor sit initium sapientiae
A.8
Utrum timor initialis differat secundam substantiam a timore filiali
A.9
Utrum timor sit donum Spiritus Sancti
A.10
Utrum crescente aritate diminuatur timor
A.11
Utrum timor remaneat in patria
A.12
Utrum paupertas spiritus sit beaitudo respondens dono timoris
-
A.0
A.1
Utrum caritas sit amicitia
A.2
Utrum caritas sit aliquid creatum in anima
A.3
Utrum caritas sit virtus
A.4
Utrum caritas sit virtus specialis
A.5
Utrum caritas sit una virtus
A.6
Utrum caritas sit excellentissima virtutum
A.7
Utrum sine caritate possit esse aliqua vera virtus
A.8
Utrum caritas sit forma virtutum
-
A.0
A.1
Utrum voluntas sit subiectum caritatis
A.2
Utrum caritas causetur in nobis ex infusione
A.3
Utrum caritas infundatur secundum quantitatem naturalium
A.4
Utrum caritas augeri possit
A.5
Utrum caritas augeatur per additionem
A.6
Utrum quolibet actu caritatis caritas augeatur
A.7
Utrum caritas augeatur in infinitum
A.8
Utrum caritas in hac vita possit esse perfecta
A.9
Utrum convenienter distinguantur tres gradus caritatis: incipiens, proficiens, et perfecta
A.10
Utrum caritas possit diminui
A.11
Utrum caritas semel habita possit amitti
A.12
Utrum caritas amittatur per unum actum peccati mortalis
-
A.0
A.1
Utrum dilectio caritatis sistat in Deo, an se extendat etiam ad proximum
A.2
Utrum caritas sit ex caritate diligenda
A.3
Utrum etiam creaturae irrationales sint ex caritate diligendae
A.4
Utrum homo debeat seipsum ex caritate diligere
A.5
Utrum homo debeat corpus suum ex caritate diligere
A.6
Utrum peccatores sint ex caritate diligendi
A.7
Utrum peccatores diligant seipsos
A.8
Utrum sit de necessitate caritatis ut inimici diligantur
A.9
Utrum sit de necessitate caritatis quod aliquis signa et effectus dilectionis inimico exhibeat
A.10
Utrum debeamus angelos ex caritate diligere
A.11
Utrum debeamus daemones ex caritate diligere
A.12
Utrum convenienter enumerentur quatuor ex caritate diligenda: scilicet Deus, proximus, corpus nostrum, et nos ipsi?
-
A.0
A.1
Utrum in caritate sit ordo
A.2
Utrum Deus sit magis diligendus quam proximus
A.3
Utrum homo debeat ex caritate plus Deum diligere quam seipsum
A.4
Utrum homo ex caritate magis debeat diligere seipsum quam proximum
A.5
Utrum homo magis debeat diligere proximum quam corpus proprium
A.6
Utrum unus proximus sit magis diligendus quam alius
A.7
Utrum magis debeamus diligere meliores quam nobis coniunctiores
A.8
Utrum sit maxime diligendus ille qui est nobis coniunctus secundum carnalem originem
A.9
Utrum homo ex caritate magis debeat diligere filium quam patrem
A.10
Utrum homo magis debeat diligere matrem quam patrem
A.11
Utrum homo plus debeat diligere uxorem quam patrem et matrem
A.12
Utrum homo magis debeat diligere benefactorem quam beneficiatum
A.13
Utrum ordo caritatis remaneat in patria
-
A.0
A.1
Utrum caritatis magis sit proprium amari quam amare
A.2
Utrum amare, secundum quod est actus caritatis, nihil sit aliud quam benevolentia
A.3
Utrum Deus propter seipsum, sed propter aliud, diligatur ex caritate
A.4
Utrum Deus in hac vita possit immediate amari
A.5
Utrum Deus possit totaliter amari
A.6
Utrum divinae dilectionis sit aliquis modus habendus
A.7
Utrum sit magis meritorium diligere inimicum quam amicum
A.8
Utrum sit magis meritorium diligere proximum quam diligere Deum
-
A.0
A.1
Utrum dare eleemosynam sit actus caritatis
A.2
Utrum inconvenienter eleemosynarum genera distinguantur
A.3
Utrum eleemosynae corporales sint potiores quam spirituales
A.4
Utrum eleemosynae corporales habeant effectum spiritualem
A.5
Utrum dare eleemosynam sit in praecepto
A.6
Utrum aliquis debeat eleemosynam dare de necessario
A.7
Utrum possit eleemosyna fieri de illicite acquisitis
A.8
Utrum ille qui est in potestate alterius constitutus possit eleemosynam facere
A.9
Utrum sit magis propinquioribus eleemosyna facienda
A.10
Utrum eleemosyna sit abundanter facienda
-
A.0
A.1
Utrum fraterna correctio sit actus caritatis
A.2
Utrum correctio fraterna sit in praecepto
A.3
Utrum correctio fraterna pertineat nisi ad praelatos
A.4
Utrum aliquis teneatur corrigere praelatum suum
A.5
Utrum peccator corrigere debeat delinquentem
A.6
Utrum aliquis debeat a correctione cessare propter timorem ne ille fiat deterior
A.7
Utrum in correctione fraterna debeat, ex necessitate praecepti, admonitio secreta praecedere denuntiationem
A.8
Utrum testium inductio debeat praecedere publicam denuntiationem
-
A.0
A.1
Utrum scandalum convenienter definiatur esse dictum vel factum minus rectum praebens occasionem ruinae
A.2
Utrum scandalum sit peccatum
A.3
Utrum scandalum sit speciale peccatum
A.4
Utrum scandalum sit peccatum mortale
A.5
Utrum scandalum passivum possit etiam in perfectos cadere
A.6
Utrum scandalum activum possit inveniri in viris perfectis
A.7
Utrum bona spiritualia sint propter scandalum dimittenda
A.8
Utrum temporalia sint dimittenda propter scandalum
-
A.0
A.1
Utrum de caritate debeat dari aliquod praeceptum
A.2
Utrum de caritate fuerint danda duo praecepta
A.3
Utrum sufficiant duo praecepta caritatis
A.4
Utrum convenienter mandetur quod Deus diligatur ex toto corde
A.5
Utrum super hoc, diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, convenientur addatur, et ex tota anima tua et ex tota fortitudine tua
A.6
Utrum hoc praeceptum de dilectione Dei possit servari in via
A.7
Utrum convenienter detur praeceptum de dilectione proximi
A.8
Utrum ordo caritatis cadat sub praecepto
-
A.0
A.1
Utrum sapientia debeat inter dona Spiritus Sancti computari
A.2
Utrum sapientia sit in intellectu sicut in subiecto
A.3
Utrum sapientia sit practica, sed speculativa tantum
A.4
Utrum sapientia possit esse sine gratia, cum peccato mortali
A.5
Utrum sapientia sit in omnibus habentibus gratiam
A.6
Utrum septima beatitudo respondeat dono sapientiae
-
A.0
A.1
Utrum prudentia sit in vi cognoscitiva, an in appetitiva
A.2
Utrum prudentia solum pertineat ad rationem practicam, an etiam ad speculativam
A.3
Utrum prudentia sit cognoscitiva singularium
A.4
Utrum prudentia sit virtus
A.5
Utrum prudentia sit specialis virtus
A.6
Utrum prudentia praestituat finem virtutibus moralibus
A.7
Utrum ad prudentiam pertineat invenire medium in virtutibus moralibus
A.8
Utrum praecipere sit principalis actus prudentiae
A.9
Utrum sollicitudo pertineat ad prudentiam
A.10
Utrum prudentia se extendat ad regimen multitudinis
A.11
Utrum prudentia quae est respectu boni proprii sit eadem specie cum ea quae se extendit ad bonum commune
A.12
Utrum prudentia sit in subditis, sed solum in principibus
A.13
Utrum prudentia possit esse in peccatoribus
A.14
Utrum prudentia sit in omnibus habentibus gratiam
A.15
Utrum prudentia insit nobis a natura
A.16
Utrum prudentia possit amitti per oblivionem
-
A.0
A.1
Utrum memoria sit pars prudentiae
A.2
Utrum intellectus sit pars prudentiae
A.3
Utrum docilitas debeat poni pars prudentiae
A.4
Utrum solertia sit pars prudentiae
A.5
Utrum ratio debeat poni pars prudentiae
A.6
Utrum providentia debeat poni pars prudentiae
A.7
Utrum circumspectio possit esse pars prudentiae
A.8
Utrum cautio debeat poni pars prudentiae
-
A.0
A.1
Utrum imprudentia sit peccatum
A.2
Utrum imprudentia sit speciale peccatum
A.3
Utrum praecipitatio sit peccatum sub imprudentia contentum
A.4
Utrum inconsideratio sit speciale peccatum sub imprudentia contentum
A.5
Utrum inconstantia sit vitium sub imprudentia contentum
A.6
Utrum praedicta vitia oriantur ex luxuria
-
A.0
A.1
Utrum prudentia carnis sit peccatum
A.2
Utrum prudentia carnis sit peccatum mortale
A.3
Utrum astutia sit speciale peccatum
A.4
Utrum dolus sit peccatum ad astutiam pertinens
A.5
Utrum fraus ad astutiam pertineat
A.6
Utrum licitum sit sollicitudinem habere de temporalibus rebus
A.7
Utrum aliquis debeat esse sollicitus in futurum
A.8
Utrum huiusmodi vitia oriantur ex avaritia
-
A.0
A.1
Utrum convenienter definiatur quod iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum unicuique tribuens
A.2
Utrum iustitia semper sit ad alterum
A.3
Utrum iustitia sit virtus
A.4
Utrum iustitia sit in voluntate sicut in subiecto
A.5
Utrum iustitia sit virtus generalis
A.6
Utrum iustitia, secundum quod est generalis, sit idem per essentiam cum omni virtute
A.7
Utrum sit aliqua iustitia particularis praeter iustitiam generalem
A.8
Utrum iustitia particularis habeat materiam specialem
A.9
Utrum iustitia sit circa passiones
A.10
Utrum medium iustitiae sit medium rei
A.11
Utrum actus iustitiae sit reddere unicuique quod suum est
A.12
Utrum iustitia praeemineat inter omnes virtutes morales
-
A.0
A.1
Utrum aliquis dicatur iniustus ex hoc quod facit iniustum
A.2
Utrum restitutio sit actus iustitiae commutativae
A.3
Utrum sufficiat restituere simplum quod iniuste ablatum est
A.4
Utrum aliquis debeat restituere quod non abstulit
A.5
Utrum oporteat restitutionem facere semper ei a quo acceptum est aliquid
A.6
Utrum teneatur semper restituere ille qui accepit
A.7
Utrum illi qui acceperumt non teneantur restituere
A.8
Utrum teneatur aliquis statim restituere, an licite possit restitutionem differre
-
A.0
A.1
Utrum occidere quaecumque viventia sit illicitum
A.2
Utrum sit licitum occidere homines peccatores
A.3
Utrum occidere hominem peccatorum liceat privatae personae
A.4
Utrum occidere malefactores liceat clericis
A.5
Utrum alicui liceat seipsum occidere
A.6
Utrum liceat in aliquo casu interficere innocentum
A.7
Utrum alicui liceat occidere aliquem se defendendo
A.8
Utrum aliquis casualiter occidens hominem incurrat homicidii reatum
-
A.0
A.1
Utrum naturalis sit homini possessio exteriorum rerum
A.2
Utrum liceat alicui rem aliquam quasi propriam possidere
A.3
Utrum sit de ratione furti occulte accipere rem alienam
A.4
Utrum furtum et rapina sint peccata differentia specie
A.5
Utrum furtum semper sit peccatum
A.6
Utrum furtum sit peccatum mortale
A.7
Utrum liceat alicui furari propter necessitatem
A.8
Utrum rapina possit fieri sine peccato
A.9
Utrum furtum sit gravina peccatum quam rapina
-
A.0
A.1
Utrum religio ordinet hominem solum ad Deum
A.2
Utrum religio sit virtus
A.3
Utrum religio sit una virtus
A.4
Utrum religio sit specialis virtus ab aliis distincta
A.5
Utrum religio sit virtus theologica
A.6
Utrum religio sit praeferenda aliis virtutibus moralibus
A.7
Utrum latria habeat aliquem exteriorem actum
A.8
Utrum religio sit idem sanctitati
-
A.0
A.1
Utrum oratio sit actus appetitivae virtutis
A.2
Utrum sit conveniens orare
A.3
Utrum oratio sit actus religionis
A.4
Utrum solus Deus debeat orari
A.5
Utrum in oratione nihil determinate a Deo petere debeamus
A.6
Utrum homo debeat temporalia petere a Deo orando
A.7
Utrum debeamus pro aliis orare
A.8
Utrum debeamus pro inimicis orare
A.9
Utrum convenienter septem petitiones Orationis Dominicae assignentur
A.10
Utrum orare sit proprium rationalis creaturae
A.11
Utrum sancti qui sunt in patria orent pro nobis
A.12
Utrum oratio debeat esse vocalis
A.13
Utrum de necessitate orationis sit quod sit attenta
A.14
Utrum oratio debeat esse diuturna
A.15
Utrum oratio sit meritoria
A.16
Utrum peccatores orando impetrent aliquid a Deo
A.17
Utrum convenienter dicantur esse orationis partes obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones
-
A.0
A.1
Utrum votum consistat in solo proposito voluntatis
A.2
Utrum votum semper debeat fieri de meliori bono
A.3
Utrum omne votum obliget ad sui observationem
A.4
Utrum expediat aliquid vovere
A.5
Utrum votum sit actus latriae sive religionis
A.6
Utrum magis sit laudabile et meritorium facere aliquid sine voto quam ex voto
A.7
Utrum votum solemnizetur per susceptionem sacri ordinis, et per professionem ad certam regulam
A.8
Utrum illi qui sunt alterius potestati subiecti impediantur a vovendo
A.9
Utrum pueri possint voto se obligare ad religionis ingressum
A.10
Utrum in voto dispensari possit
A.11
Utrum in voto solemni continentiae possit fieri dispensatio
A.12
Utrum ad commutationem vel dispensationem voti requiratur praelati auctoritas
-
A.0
A.1
Utrum iurare sit testem Deum invocare
A.2
Utrum sit licitum iurare
A.3
Utrum convenienter ponantur tres comites iuramenti iustitia, iudicium et veritas
A.4
Utrum iurare sit actus religionis sive latriae
A.5
Utrum iuramentum sit appetendum et frequentandum, tanquam utile et bonum
A.6
Utrum liceat per creaturas iurare
A.7
Utrum iuramentum habeat vim obligandi
A.8
Utrum maior sit obligatio iuramenti quam voti
A.9
Utrum aliquis possit dispensare in iuramento
A.10
Utrum iuramentum impediatur per aliquam conditionem personae vel temporis
-
A.0
A.1
Utrum divinatio sit peccatum
A.2
Utrum divinatio sit species superstitionis
A.3
Utrum sit determinare plures divinationis species
A.4
Utrum divinatio quae fit per invocationes Daemonum sit illicita
A.5
Utrum divinatio quae fit per astra sit illicita
A.6
Utrum divinatio quae fit per somnia sit illicita
A.7
Utrum divinatio quae est per auguria et omina et alias huiusmodi observationes exteriorum rerum, sit illicita
A.8
Utrum divinatio sortium sit illicita
-
A.0
A.1
Utrum uti observantiis artis notoriae sit illicitum
A.2
Utrum observationes ordinatae ad corporum immutationem, puta ad sanitatem vel ad aliquid huiusmodi, sint licitae
A.3
Utrum observationes quae ordinantur ad praecognoscenda aliqua fortunia sunt illicita
A.4
Utrum suspendere divina verba ad collum sit illicitum
-
A.0
A.1
Utrum simonia sit studiosa voluntas emendi et vendendi aliquid spirituale vel spirituali annexum
A.2
Utrum semper sit illicitum pro sacramentis pecuniam dare
A.3
Utrum licitum sit dare et accipere pecuniam pro spiritualibus actibus
A.4
Utrum licitum sit pecuniam accipere pro his quae sunt spiritualibus annexa
A.5
Utrum liceat spiritualia dare pro munere quod est ab obsequio vel a lingua
A.6
Utrum sit conveniens simoniaci poena ut privetur eo quod per simoniam acquisivit
-
A.0
A.1
Utrum gratia sit virtus specialis ab aliis distincta
A.2
Utrum magis teneatur ad gratias reddendas Deo innocens quam poenitens
A.3
Utrum homo teneatur ad gratiarum actiones omni homini benefacienti
A.4
Utrum homo debeat statim beneficium recompensare
A.5
Utrum beneficiorum recompensatio sit attendenda secundum affectum beneficiantis sive secundum effectum
A.6
Utrum oporteat aliquem plus exhibere in recompensatione quam susceperit in beneficio
-
A.0
A.1
Utrum avaritia sit peccatum
A.2
Utrum avaritia sit speciale peccatum
A.3
Utrum avaritia opponatur liberalitati
A.4
Utrum avaritia semper sit peccatum mortale
A.5
Utrum avaritia sit maximum peccatorum
A.6
Utrum avaritia sit peccatum spirituale
A.7
Utrum avaritia sit vitium capitale
A.8
Utrum sint avaritiae filiae proditio, fraus, fallacia, periuria, inquietudo, violentiae, et contra misericordiam obduratio
-
A.0
A.1
Utrum praecepta decalogi sint praecepta iustitiae
A.2
Utrum primum praeceptum decalogi convenienter tradatur
A.3
Utrum secundum praeceptum decalogi convenienter tradatur
A.4
Utrum convenienter tertium praeceptum decalogi tradatur, scilicet de sanctificatione sabbati
A.5
Utrum convenienter tradatur quartum praeceptum, de honoratione parentum
A.6
Utrum alia sex praecepta decalogi convenienter tradantur
-
A.0
A.1
Utrum fortitudo sit virtus
A.2
Utrum fortitudo sit specialis virtus
A.3
Utrum fortitudo sit circa timores et audacias
A.4
Utrum fortitudo solum sit circa pericula mortis
A.5
Utrum fortitudo consistat proprie circa pericula mortis quae sunt in bello
A.6
Utrum sustinere sit principalis actus fortitudinis
A.7
Utrum fortis operetur propter bonum proprii habitus
A.8
Utrum fortis delectetur in suo actu
A.9
Utrum fortitudo maxime consistat in repentinis
A.10
Utrum fortis utatur ira in suo actu
A.11
Utrum fortitudo sit virtus cardinalis
A.12
Utrum fortitudo praecellat inter omnes virtutes
-
A.0
A.1
Utrum magnanimitas sit circa honores
A.2
Utrum magnanimitas de sui ratione habeat quod sit circa magnum honorem
A.3
Utrum magnanimitas sit virtus
A.4
Utrum magnanimitas sit specialis virtus
A.5
Utrum magnanimitas sit pars fortitudinis
A.6
Utrum fiducia pertineat ad magnanimitatem
A.7
Utrum securitas ad magnanimitatem pertineat
A.8
Utrum bona fortunae conferant ad magnanimitatem
-
A.0
A.1
Utrum appetitus gloriae sit peccatum
A.2
Utrum inanis gloria magnanimitati opponatur
A.3
Utrum inanis gloria sit peccatum mortale
A.4
Utrum inanis gloria sit vitium capitale
A.5
Utrum convenienter dicantur filiae inanis gloriae esse inobedientia, iactantia, hypocrisis, contentio, pertinacia, discordia, novitatum praesumptio
-
A.0
A.1
Utrum temperantia sit virtus
A.2
Utrum temperantia sit specialis virtus
A.3
Utrum temperantia sit solum circa concupiscentias et delectationes
A.4
Utrum temperantia solum sit circa concupiscentias et delectationes tactus
A.5
Utrum circa proprias delectationes gustus sit temperantia
A.6
Utrum regula temperantiae sit sumenda secundum necessitatem praesentis vitae
A.7
Utrum temperantia sit virtus cardinalis
A.8
Utrum temperantia sit maxima virtutum
-
A.0
A.1
Utrum ieiunium sit actus virtutis
A.2
Utrum ieiunium sit actus abstinentiae
A.3
Utrum ieiunium sit in praecepto
A.4
Utrum omnes ad ieiunia Ecclesiae teneantur
A.5
Utrum determinentur convenienter tempora ieiunii Ecclesiastici
A.6
Utrum requiratur ad ieiunium quod homo semel tantum comedat
A.7
Utrum hora nona convenienter taxetur ad comedendum his qui ieiunant
A.8
Utrum convenienter ieiunantibus indicatur abstinentia a carnibus et ovis et lacticiniis
-
A.0
A.1
Utrum materia luxuriae sit solum concupiscentiae et delectationes venereae
A.2
Utrum nullus actus venereus possit esse sine peccato
A.3
Utrum luxuria quae est circa actus venereos possit esse aliquod peccatum
A.4
Utrum luxuria sit vitium capitale
A.5
Utrum convenienter dicantur esse filiae luxuriae
-
A.0
A.1
Utrum convenienter assignentur sex species luxuriae
A.2
Utrum fornicatio simplex sit peccatum mortale
A.3
Utrum fornicatio sit gravissimum peccatum
A.4
Utrum in tactibus et osculis consistat peccatum mortale
A.5
Utrum nocturna pollutio sit peccatum
A.6
Utrum stuprum debeat poni una species luxuriae
A.7
Utrum raptus sit species luxuriae distincta a stupro
A.8
Utrum adulterium sit determinata species luxuriae ab aliis distincta
A.9
Utrum incestus sit species determinata luxuriae
A.10
Utrum sacrilegium possit esse species luxuriae
A.11
Utrum vitium contra naturam sit species luxuriae
A.12
Utrum vitium contra naturam sit maximum peccatum inter species luxuriae
-
A.0
A.1
Utrum irasci possit esse licitum
A.2
Utrum ira sit peccatum
A.3
Utrum omnis ira sit peccatum mortale
A.4
Utrum ira sit gravissimum peccatum
A.5
Utrum convenienter determinentur species iracundiae a Philosopho
A.6
Utrum ira debeat poni inter vitia capitalia
A.7
Utrum convenienter assignentur sex filiae irae
A.8
Utrum sit aliquod vitium oppositum iracundiae, proveniens ex defectu irae
-
A.0
A.1
Utrum humilitas sit virtus
A.2
Utrum humilitas consistat circa appetitum
A.3
Utrum homo debeat se omnibus per humilitatem subiicere
A.4
Utrum humilitas sit pars modestiae vel temperantiae
A.5
Utrum humilitas sit potissima virtutum
A.6
Utrum convenienter distinguantur duodecim gradus humilitatis qui in regula beati Benedicti ponuntur
-
A.0
A.1
Utrum superbia sit peccatum
A.2
Utrum superbia sit speciale peccatum
A.3
Utrum superbia sit in irascibili sicut in subiecto
A.4
Utrum convenienter assignentur quatuor superbiae species quas Gregorius assignat
A.5
Utrum superbia sit peccatum mortale
A.6
Utrum superbia sit gravissimum peccatorum
A.7
Utrum superbia sit primum omnium peccatorum
A.8
Utrum superbia debeat poni vitium capitale
-
A.0
A.1
Utrum prophetia pertineat ad cognitionem
A.2
Utrum prophetia sit habitus
A.3
Utrum prophetia sit solum futurorum contingentium
A.4
Utrum propheta per divinam inspirationem cognoscat omnia quae possunt prophetice cognosci
A.5
Utrum propheta discernat semper quid dicat per spiritum proprium, et quid per spiritum prophetiae
A.6
Utrum ea quae prophetice cognoscuntur vel annuntiantur, possint esse falsa
-
A.0
A.1
Utrum convenienter dividatur prophetia in praedestinationem Dei, praescientiam Dei, et comminationem
A.2
Utrum excellentior sit prophetia quae habet visionem intellectualem et imaginariam, quam ea quae habet visionem intellectualem tantum
A.3
Utrum gradus prophetiae possint distingui secundum visionem imaginariam
A.4
Utrum Moyses fuerit excellentior omnibus prophetis
A.5
Utrum aliquis gradus prophetiae est in beatis
A.6
Utrum gradus prophetiae varientur secundum temporis processum
-
A.0
A.1
Utrum anima hominis rapiatur ad divina
A.2
Utrum raptus magis pertineat ad cognoscitivam quam ad vim appetitivam
A.3
Utrum Paulus in raptu non viderit Dei essentiam
A.4
Utrum Paulus in raptu non fuerit alienatus a sensibus
A.5
Utrum anima Pauli in statu illo fuerit totaliter a corpore separata
A.6
Utrum Paulus ignoraverit an eius anima fuerit a corpore separata
-
A.0
A.1
Utrum vita contemplativa nihil habeat in affectu, sed totum in intellectu
A.2
Utrum virtutes morales pertineant ad vitam contemplativam
A.3
Utrum ad vitam contemplativam pertineant diversi actus
A.4
Utrum vita contemplativa solum consistat in contemplatione Dei, aut etiam in consideratione cuiuscumque veritatis
A.5
Utrum vita contemplativa, secundum statum huius vitae, possit pertingere ad visionem divinae essentiae
A.6
Utrum convenienter operatio contemplationis distinguatur per tres motus, circularem rectum et obliquum
A.7
Utrum contemplatio delectationem habeat
A.8
Utrum vita contemplativa sit diuturna
-
A.0
A.1
Utrum perfectio Christianae vitae attendatur specialiter secundum caritatem
A.2
Utrum aliqui in hac vita possit esse perfectus
A.3
Utrum perfectio viae consistit in praeceptis aut in consiliis
A.4
Utrum quicumque est perfectus, sit in statu perfectionis
A.5
Utrum praelati et religiosi sint in statu perfectionis
A.6
Utrum omnes praelati ecclesiastici sint in statu perfectionis
A.7
Utrum status religiosorum sit perfectior quam status praelatorum
A.8
Utrum presbyteri curati et archidiaconi sint maioris perfectionis quam religiosi
-
A.0
A.1
Utrum liceat episcopatum appetere
A.2
Utrum liceat episcopatum iniunctum omnino recusare
A.3
Utrum oporteat eum qui ad episcopatum assumitur, esse ceteris meliorem
A.4
Utrum episcopus possit licite curam episcopalem deserere, ut ad religionem se transferat
A.5
Utrum liceat episcopo, propter aliquam persecutionem, corporaliter deserere gregem sibi commissum
A.6
Utrum episcopo liceat aliquid proprium possidere
A.7
Utrum episcopi mortaliter peccent si bona ecclesiastica quae procurant, pauperibus largiantur
A.8
Utrum religiosi qui promoventur in episcopos, teneantur ad observantias regulares
-
A.0
A.1
Utrum religio importet statum perfectionis
A.2
Utrum quilibet religiosus teneatur ad omnia consilia
A.3
Utrum paupertas requiratur ad perfectionem religionis
A.4
Utrum perpetua continentia requiratur ad perfectionem religionis
A.5
Utrum obedientia pertineat ad perfectionem religionis
A.6
Utrum requiratur ad perfectionem religionis quod paupertas, continentia et obedientia cadant sub voto
A.7
Utrum convenienter dicatur in his tribus votis consistere religionis perfectionem
A.8
Utrum votum obedientiae sit potissimum inter tria vota religionis
A.9
Utrum religiosus semper peccet mortaliter transgrediendo ea quae sunt in regula
A.10
Utrum religiosus eodem genere peccati gravius peccet quam saecularis
-
A.0
A.1
Utrum religiosis liceat docere, praedicare, et alia huiusmodi facere
A.2
Utrum religiosis liceat saecularia negotia tractare
A.3
Utrum religiosi manibus operari teneantur
A.4
Utrum religiosis liceat de eleemosynis vivere
A.5
Utrum religiosis liceat mendicare
A.6
Utrum liceat religiosis vilioribus vestibus uti quam ceteris
-
A.0
A.1
Utrum sit nisi una tantum religio
A.2
Utrum aliqua religio institui debeat ad opera activae vitae
A.3
Utrum aliqua religio ordinari possit ad militandum
A.4
Utrum aliqua religio possit institui ad praedicandum vel confessiones audiendum
A.5
Utrum sit instituenda aliqua religio ad studendum
A.6
Utrum religio quae vacat vitae contemplativae, sit potior ea quae vacat operationibus vitae activae
A.7
Utrum habere aliquid in communi diminuat perfectionem religionis
A.8
Utrum perfectior sit religio in societate viventium quam agentium solitariam vitam
-
A.0
A.1
Utrum debeant religionem ingredi nisi qui sunt in praeceptis exercitati
A.2
Utrum debeant aliqui voto obligari ad religionis ingressum
A.3
Utrum ille qui obligatus est voto ad religionis ingressum, teneatur intrare
A.4
Utrum ille qui vovet religionem ingredi, teneatur perpetuo in religione permanere
A.5
Utrum pueri sint recipiendi in religione
A.6
Utrum propter obsequium parentum debeant aliqui retrahi ab ingressu religionis
A.7
Utrum presbyteri curati possunt licite religionem ingredi
A.8
Utrum liceat de una religione transire ad aliam, etiam arctiorem
A.9
Utrum aliquis debeat alios inducere ad religionem intrandum
A.10
Utrum sit laudabile quod aliquis religionem ingrediatur absque multorum consilio, et diuturna deliberatione praecedente
-
A.0
A.1
Utrum fuerit conveniens Deum incarnari
A.2
Utrum fuerit necessarium ad reparationem humani generis verbum Dei incarnari
A.3
Utrum si homo peccasset, nihilominus Deus incarnatus fuisset
A.4
Utrum Deus principalius incarnatus fuerit in remedium actualium peccatorum quam in remedium originalis peccati
A.5
Utrum conveniens fuisset Deum incarnari a principio humani generis
A.6
Utrum incarnationis opus differri debuerit usque in finem mundi
-
A.0
A.1
Utrum unio verbi incarnati sit facta in una natura
A.2
Utrum unio verbi incarnati sit facta in persona
A.3
Utrum unio verbi incarnati sit facta in supposito, sive in hypostasi
A.4
Utrum persona Christi sit composita
A.5
Utrum in Christo fuerit unio animae et corporis
A.6
Utrum humana natura fuerit unita verbo Dei accidentaliter
A.7
Utrum unio divinae et humanae naturae sit aliquid creatum
A.8
Utrum idem sit unio quod assumptio
A.9
Utrum unio duarum naturarum sit maxima unionum
A.10
Utrum unio incarnationis sit per gratiam
A.11
Utrum unio incarnationis fuerit aliqua merita subsecuta
A.12
Utrum gratia unionis fuerit Christo homini naturalis
-
A.0
A.1
Utrum personae divinae conveniat assumere naturam creatam
A.2
Utrum naturae divinae conveniat assumere
A.3
Utrum abstracta personalitate per intellectum, natura possit assumere
A.4
Utrum una persona possit assumere naturam creatam, alia assumente
A.5
Utrum aliqua alia persona divina potuit humanam naturam assumere, praeter personam filii
A.6
Utrum duae personae divinae possunt assumere unam et eandem numero naturam
A.7
Utrum una persona divina possit assumere duas naturas humanas
A.8
Utrum fuerit magis conveniens Filium Dei incarnari quam Patrem vel Spiritum Sanctum
-
A.0
A.1
Utrum humana natura fuerit magis assumptibilis a filio Dei quam quaelibet alia natura
A.2
Whether the Son of God assumed a person?
A.3
Utrum persona divina assumpserit hominem
A.4
Whether the Son of God ought to have assumed human nature abstracted from all individuals?
A.5
Utrum filius Dei humanam naturam assumere debuit in omnibus individuis
A.6
Utrum fuerit conveniens ut filius Dei humanam naturam assumeret ex stirpe Adae
-
A.0
A.1
Utrum filius Dei assumpserit carnem mediante anima
A.2
Utrum filius Dei assumpsit animam mediante spiritu
A.3
Utrum anima Christi fuerit prius assumpta a verbo quam caro
A.4
Utrum caro Christi fuit primo a verbo assumpta quam animae unita
A.5
Utrum filius Dei assumpserit totam naturam humanam mediantibus partibus
A.6
Whether the Son of God assumed human nature through the medium of grace?
-
A.0
A.1
Utrum in anima assumpta a verbo fuerit gratia habitualis
A.2
Utrum in Christo fuerint virtutes
A.3
Utrum in Christo fuerit fides
A.4
Utrum in Christo fuerit spes
A.5
Utrum in Christo fuerint dona
A.6
Utrum in Christo fuit donum timoris
A.7
Utrum in Christo fuerint gratiae gratis datae
A.8
Utrum in Christo fuerit prophetia
A.9
Utrum fuerit in Christo gratiae plenitudo
A.10
Utrum plenitudo gratiae sit propria Christi
A.11
Utrum gratia Christi sit infinita
A.12
Utrum gratia Christi potuerit augeri
A.13
Utrum gratia habitualis in Christo subsequatur unionem
-
A.0
A.1
Utrum Christo, secundum quod est homo, competat esse caput ecclesiae
A.2
Utrum Christus sit caput hominum quantum ad corpora
A.3
Utrum Christus sit caput omnium hominum
A.4
Utrum Christus, secundum quod homo, sit caput angelorum
A.5
Utrum sit eadem gratia qua Christus est caput ecclesiae, cum gratia singulari illius hominis
A.6
Utrum sit eadem gratia qua Christus est caput ecclesiae, cum gratia singulari illius hominis
A.7
Utrum diabolus sit caput malorum
A.8
Utrum antichristus sit caput malorum
-
A.0
A.1
Utrum secundum hanc scientiam Christus cognoverit omnia
A.2
Utrum anima Christi potuerit intelligere secundum hanc scientiam nisi convertendo se ad phantasmata
A.3
Utrum anima Christi habuit hanc scientiam per modum collationis
A.4
Utrum in Christo huiusmodi scientia fuerit maior quam in angelis
A.5
Utrum in Christo fuerit habitualis scientia
A.6
Utrum in anima Christi fuerit nisi unus habitus scientiae
-
A.0
A.1
Utrum Christus omnes defectus corporales hominum assumere debuit
A.2
Utrum in Christo fuerit fomes peccati
A.3
Utrum in Christo fuerit ignorantia
A.4
Utrum anima Christi fuerit passibilis
A.5
Utrum in Christo fuerit verus dolor sensibilis
A.6
Utrum in Christo fuerit tristitia
A.7
Utrum in Christo fuerit timor
A.8
Utrum in Christo fuerit admiratio
A.9
Utrum in Christo fuerit ira
A.10
Utrum Christus fuerit simul viator et comprehensor
-
A.0
A.1
Utrum haec sit vera, ‘Deus est homo’
A.2
Utrum haec sit vera, ‘homo est Deus’
A.3
Utrum Christus possit dici homo dominicus
A.4
Utrum in Christo fuerit timor
A.5
Utrum ea quae sunt humanae naturae, possint dici de natura divina
A.6
Utrum haec sit vera, ‘Deus factus est homo’
A.7
Utrum haec sit vera, ‘homo factus est Deus’
A.8
Utrum haec sit vera, ‘Christus est creatura’
A.9
Utrum ille homo, demonstrato Christo, incoeperit esse
A.10
Utrum haec sit vera, ‘Christus, secundum quod homo, est creatura’
A.11
Utrum Christus, secundum quod homo, sit Deus
A.12
Utrum Christus, secundum quod homo, sit hypostasis vel persona
-
A.0
A.1
Utrum in Christo sint duae voluntates, una divina et alia humana
A.2
Utrum in Christo fuerit aliqua voluntas sensualitatis, praeter rationis voluntatem
A.3
Utrum in Christo fuerunt duae voluntates quantum ad rationem
A.4
Utrum in Christo fuerit liberum arbitrium
A.5
Utrum voluntas humana in Christo voluerit aliud quam quod Deus vult
A.6
Utrum in Christo fuerit contrarietas voluntatum
-
A.0
A.1
Utrum Christo conveniat esse sacerdotem
A.2
Utrum ipse Christus fuit simul sacerdos et hostia
A.3
Utrum effectus sacerdotii Christi sit expiatio peccatorum
A.4
Utrum effectus sacerdotii Christi solum pertinuerit ad alios, aut etiam ad ipsum
A.5
Utrum sacerdotium Christi permaneat in aeternum
A.6
Utrum sacerdotium Christi fuerit secundum ordinem Melchisedech
-
A.0
A.1
Utrum eadem adoratione adoranda sit humanitas Christi et eius divinitas
A.2
Utrum humanitas Christi sit adoranda adoratione latriae
A.3
Utrum imago Christi sit adoranda adoratione latriae
A.4
Utrum crux Christi sit adoranda adoratione latriae
A.5
Utrum mater Dei sit adoranda adoratione latriae
A.6
Utrum sanctorum reliquiae sint adorandae
-
A.0
A.1
Utrum Beata Virgo fuerit sanctificata ante nativitatem ex utero
A.2
Utrum Beata Virgo sanctificata fuit ante animationem
A.3
Utrum Beata Virgo fuerit emundata ab infectione fomitis
A.4
Utrum per sanctificationem in utero fuerit Beata Virgo praeservata ab omni peccato actuali
A.5
Utrum Beata Virgo per sanctificationem in utero obtinuerit gratiae plenitudinem, sive perfectionem
A.6
Utrum sanctificari in utero, post Christum, proprium fuerit beatae virginis
-
A.0
A.1
Utrum caro Christi fuerit sumpta ex adam
A.2
Utrum Christus sumpserit carnem de semine David
A.3
Utrum genealogia Christi convenienter ab evangelistis texatur
A.4
Utrum materia corporis Christi debuit esse assumpta de femina
A.5
Utrum caro Christi fuerit concepta ex purissimis sanguinibus virginis
A.6
Utrum corpus Christi fuerit secundum aliquid signatum in Adam et in aliis patribus
A.7
Utrum caro Christi in antiquis patribus peccato infecta fuerit
A.8
Utrum Christus fuerit in lumbis Abrahae decimatus
-
A.0
A.1
Utrum Christus fuerit sanctificatus in primo instanti suae conceptionis
A.2
Utrum Christus, secundum hominem, habuerit usum liberi arbitrii in primo instanti suae conceptionis
A.3
Utrum Christus in primo instanti suae conceptionis mereri potuerit
A.4
Utrum Christus fuerit perfectus comprehensor in primo instanti suae conceptionis
-
A.0
A.1
Utrum nativitas naturae conveniat magis quam personae
A.2
Utrum Christo sit attribuenda aliqua nativitas temporalis
A.3
Utrum secundum temporalem nativitatem Christi Beata Virgo possit dici mater eius
A.4
Utrum Beata Virgo debeat dici mater Dei
A.5
Utrum in Christo sint duae filiationes
A.6
Utrum Christus fuerit natus sine dolore matris
A.7
Utrum Christus debuit in Bethlehem nasci
A.8
Utrum Christus fuerit congruo tempore natus
-
A.0
A.1
Utrum Christi nativitas debuerit omnibus esse manifesta
A.2
Utrum nativitas Christi aliqui debuerit manifestari
A.3
Utrum sunt convenienter electi illi quibus est Christi nativitas manifestata
A.4
Utrum Christus per seipsum suam nativitatem manifestare debuerit
A.5
Utrum debuerit manifestari per angelos et stellam Christi nativitas
A.6
Utrum convenienti ordine Christi nativitas fuit manifestata
A.7
Utrum stella quae magis apparuit, fuerit una de caelestibus stellis
A.8
Utrum magi convenienter venerunt ad Christum adorandum et venerandum
-
A.0
A.1
Utrum fuerit conveniens Ioannem baptizare
A.2
Utrum baptismus Ioannis fuit a Deo
A.3
Utrum in baptismo Ioannis gratia daretur
A.4
Utrum baptismo Ioannis solus Christus debebat baptizari
A.5
Utrum baptismus Ioannis cessare debuerit postquam Christus est baptizatus
A.6
Utrum baptizati baptismo Ioannis fuerint baptizandi baptismo Christi
-
A.0
A.1
Utrum fuerit conveniens Christum baptizari
A.2
Utrum Christum decuerit baptizari baptismo Ioannis
A.3
Utrum convenienti tempore Christus fuerit baptizatus
A.4
Utrum Christus debuerit baptizari in Iordane
A.5
Utrum Christo baptizato debuerunt caeli aperiri
A.6
Utrum convenienter Spiritus Sanctus super Christum baptizatum dicatur in specie columbae descendisse
A.7
Utrum illa columba in qua Spiritus Sanctus apparuit, fuerit verum animal
A.8
Utrum convenienter, Christo baptizato, fuit vox Patris audita Filium protestantis
-
A.0
A.1
Utrum miracula quae Christus fecit circa spirituales substantias, fuerint convenientia
A.2
Utrum convenienter fuerint a Christo facta miracula circa caelestia corpora
A.3
Utrum convenienter circa homines Christus miracula fecit
A.4
Utrum convenienter fecerit Christus miracula circa creaturas irrationales
-
A.0
A.1
Utrum fuerit necessarium Christum pati pro humani generis liberatione
A.2
Utrum fuit possibilis alius modus liberationis humanae naturae quam per passionem Christi
A.3
Utrum alius modus convenientior fuisset liberationis humanae quam per passionem Christi
A.4
Utrum Christus debuerit pati in cruce
A.5
Utrum Christus omnes passiones sustinuerit
A.6
Utrum dolor passionis Christi fuerit maior omnibus aliis doloribus
A.7
Utrum Christus fuerit passus secundum totam animam
A.8
Utrum anima Christi, in articulo illius passionis, tota frueretur fruitione beata
A.9
Utrum Christus fuerit convenienti tempore passus
A.10
Utrum convenienti loco Christus passus fuerit
A.11
Utrum fuerit conveniens Christum cum latronibus crucifigi
A.12
Utrum passio Christi sit eius divinitati attribuenda
-
A.0
A.1
Utrum Christus fuerit ab alio occisus, sed a seipso
A.2
Utrum Christus fuerit ex obedientia mortuus
A.3
Utrum Deus Pater tradiderit Christum Passioni
A.4
Utrum fuerit conveniens Christum pati a gentilibus
A.5
Utrum persecutores Christi eum cognoverunt
A.6
Utrum peccatum crucifigentium Christum fuerit gravissimum
-
A.0
A.1
Utrum passio Christi causaverit nostram salutem per modum meriti
A.2
Utrum passio Christi causaverit nostram salutem per modum satisfactionis
A.3
Utrum passio Christi fuerit operata per modum sacrificii
A.4
Utrum passio Christi fuerit operata nostram salutem per modum redemptionis
A.5
Utrum esse redemptorem sit proprium Christi
A.6
Utrum passio Christi fuerit operata nostram salutem per modum efficientiae
-
A.0
A.1
Utrum per passionem Christi simus liberati a peccato
A.2
Utrum per passionem Christi simus liberati a potestate diaboli
A.3
Utrum per passionem Christi fuerunt homines liberati a poena peccati
A.4
Utrum per passionem Christi simus Deo reconciliati
A.5
Utrum Christus sua passione aperuerit nobis ianuam caeli
A.6
Utrum Christus per suam passionem meruit exaltari
-
A.0
A.1
Utrum fuerit conveniens Christum mori
A.2
Utrum in morte Christi fuerit separata divinitas a carne
A.3
Utrum in morte Christi fuerit separatio divinitatis ab anima
A.4
Utrum Christus in triduo mortis fuerit homo
A.5
Utrum fuit idem numero corpus Christi viventis et mortui
A.6
Utrum mors Christi nihil operata fuerit ad nostram salutem
-
A.0
A.1
Utrum fuerit conveniens Christum ad infernum descendere
A.2
Utrum Christus descenderit ad infernum damnatorum
A.3
Utrum Christus fuit totus in inferno
A.4
Utrum Christus aliquam moram contraxit in inferno
A.5
Utrum Christus, descendens ad inferos, sanctos Patres inde liberaverit
A.6
Utrum Christus aliquos damnatos ab inferno liberavit
A.7
Utrum pueri qui cum originali peccato decesserant, fuerint per descensum Christi liberati
A.8
Utrum Christus suo descensu ad inferos liberaverit animas a purgatorio
-
A.0
A.1
Utrum resurrectio Christi debuerit omnibus manifestari
A.2
Utrum conveniens fuerit quod discipuli viderent Christus resurgere
A.3
Utrum Christus post resurrectionem debuerit continue cum discipulis conversari
A.4
Utrum Christus debuerit discipulis in alia effigie apparere
A.5
Utrum Christus veritatem resurrectionis debuerit argumentis declarare
A.6
Utrum argumenta quae Christus induxit, sufficienter manifestaverunt veritatem resurrectionis eius
-
A.0
A.1
Utrum fuerit conveniens Christum ascendere
A.2
Utrum ascendere in caelum conveniat Christo secundum naturam divinam
A.3
Utrum Christus ascenderit propria virtute
A.4
Utrum Christus ascenderit super omnes caelos
A.5
Utrum corpus Christi ascenderit super omnem creaturam spiritualem
A.6
Utrum ascensio Christi sit causa nostrae salutis
-
A.0
A.1
Utrum iudiciaria potestas sit specialiter attribuenda Christo
A.2
Utrum iudiciaria potestas conveniat Christo secundum quod est homo
A.3
Utrum Christus ex meritis fuerit adeptus iudiciariam potestatem
A.4
Utrum ad Christum pertineat iudiciaria potestas quantum ad omnes res humanas
A.5
Utrum post iudicium quod in praesenti tempore agitur, restat aliud iudicium generale
A.6
Utrum potestas Christi iudiciaria se extendat ad angelos
-
A.0
A.1
Utrum sacramentum sit in genere signi
A.2
Utrum omne signum rei sacrae sit sacramentum
A.3
Utrum sacramentum sit signum nisi unius rei
A.4
Utrum sacramentum semper sit aliqua res sensibilis
A.5
Utrum requirantur determinatae res ad sacramenta
A.6
Utrum in significatione sacramentorum requirantur verba
A.7
Utrum requirantur determinata verba in sacramentis
A.8
Utrum liceat addere verbis in quibus consistit forma sacramentorum
-
A.0
A.1
Utrum sacramenta sint causa gratiae
A.2
Utrum gratia sacramentalis addat aliquid supra gratiam virtutum et donorum
A.3
Utrum sacramenta novae legis contineant gratiam
A.4
Utrum in sacramentis sit aliqua virtus gratiae causativa
A.5
Utrum sacramenta novae legis habeant virtutem ex passione Christi
A.6
Utrum sacramenta veteris legis gratiam causarent
-
A.0
A.1
Utrum sacramentum imprimat aliquem characterem in anima
A.2
Utrum character sit spiritualis potestas
A.3
Utrum character sacramentalis sit character Christi
A.4
Utrum character sit in potentiis animae sicut in subiecto
A.5
Utrum character insit animae indelebiliter
A.6
Utrum per omnia sacramenta novae legis imprimatur character
-
A.0
A.1
Utrum solus Deus, sed etiam minister, interius operetur ad effectum sacramenti
A.2
Utrum sacramenta sint solum ex institutione divina
A.3
Utrum Christus, secundum quod homo, habuit potestatem operandi interiorem effectum sacramentorum
A.4
Utrum Christus potestatem suam quam habuit in sacramentis, potuerit ministris communicare
A.5
Utrum per malos ministros sacramenta conferri possint
A.6
Utrum mali ministrantes sacramenta peccent
A.7
Utrum angeli possent sacramenta ministrare
A.8
Utrum intentio ministri requiratur ad perfectionem sacramenti
A.9
Utrum fides ministri sit de necessitate sacramenti
A.10
Utrum intentio recta ministri requiratur ad perfectionem sacramenti
-
A.0
A.1
Utrum Baptismus sit ipsa ablutio
A.2
Utrum Baptismus fuerit institutus post Christi passionem
A.3
Utrum aqua sit propria materia Baptismi
A.4
Utrum ad Baptismum requiratur aqua simplex
A.5
Utrum haec sit conveniens forma Baptismi, ‘ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti’
A.6
Utrum in nomine Christi possit dari Baptismus
A.7
Utrum immersio in aqua sit de necessitate Baptismi
A.8
Utrum trina immersio sit de necessitate Baptismi
A.9
Utrum Baptismus possit iterari
A.10
Utrum sit conveniens ritus quo ecclesia utitur in baptizando
A.11
Utrum convenienter describantur tria Baptismata, scilicet aquae, sanguinis et flaminis, scilicet spiritus sancti
A.12
Utrum Baptismus sanguinis sit potissimus inter tria Baptismata
-
A.0
A.1
Utrum ad officium diaconi pertineat baptizare
A.2
Utrum baptizare pertineat ad officium presbyterorum, sed solum episcoporum
A.3
Utrum laicus baptizare possit
A.4
Utrum mulier possit baptizare
A.5
Utrum ille qui est baptizatus, possit sacramentum Baptismi conferre
A.6
Utrum plures possint simul baptizare
A.7
Utrum in Baptismo requiratur aliquis qui baptizatum de sacro fonte levet
A.8
Utrum ille qui suscipit aliquem de sacro fonte, obligetur ad eius instructionem
-
A.0
A.1
Utrum teneantur omnes ad susceptionem Baptismi
A.2
Utrum sine Baptismo aliquis possit salvari
A.3
Utrum Baptismus sit differendus
A.4
Utrum peccatores sint baptizandi
A.5
Utrum peccatoribus baptizatis sint opera satisfactoria imponenda
A.6
Utrum peccatores ad Baptismum accedentes teneantur sua peccata confiteri
A.7
Utrum ex parte baptizati requiratur intentio suscipiendi sacramentum Baptismi
A.8
Utrum fides requiratur ex parte baptizati
A.9
Utrum pueri sint baptizandi
A.10
Utrum pueri Iudaeorum vel aliorum infidelium sint baptizandi, etiam invitis parentibus
A.11
Utrum in maternis uteris existentes possint baptizari
A.12
Utrum furiosi et amentes debeant baptizari
-
A.0
A.1
Utrum per Baptismum tollantur omnia peccata
A.2
Utrum per Baptismum liberetur homo ab omni reatu peccati
A.3
Utrum per Baptismum debeant auferri poenalitates praesentis vitae
A.4
Utrum per Baptismum conferantur homini gratia et virtutes
A.5
Utrum convenienter attribuantur Baptismo pro effectibus quidam actus virtutum, scilicet, incorporatio ad Christum, illuminatio, fecundatio
A.6
Utrum pueri in Baptismo consequantur gratiam et virtutes
A.7
Utrum effectus Baptismi sit apertio ianuae regni caelestis
A.8
Utrum Baptismus habeat in omnibus aequalem effectum
A.9
Utrum fictio impediat effectum Baptismi
A.10
Utrum fictione recedente, Baptismus suum effectum consequatur
-
A.0
A.1
Utrum confirmatio sit sacramentum
A.2
Utrum chrisma sit conveniens materia huius sacramenti
A.3
Utrum sit de necessitate huius sacramenti quod chrisma, quod est materia huius sacramenti, fuerit prius per episcopum consecratum
A.4
Utrum haec sit conveniens forma huius sacramenti, ‘consigno te signo crucis,’ etc.
A.5
Utrum sacramentum confirmationis imprimat characterem
A.6
Utrum character confirmationis praesupponat ex necessitate characterem baptismalem
A.7
Utrum per hoc sacramentum gratia gratum faciens conferatur
A.8
Utrum hoc sacramentum sit omnibus exhibendum
A.9
Utrum hoc sacramentum sit conferendum homini in fronte
A.10
Utrum ille qui confirmatur debet ab alio teneri ad confirmationem
A.11
Utrum solus episcopus hoc sacramentum conferre possit
A.12
Utrum ritus huius sacramenti sit conveniens
-
A.0
A.1
Utrum eucharistia sit sacramentum
A.2
Utrum eucharistia sit unum sacramentum, sed plura
A.3
Utrum hoc sacramentum sit de necessitate salutis
A.4
Utrum convenienter hoc sacramentum pluribus nominibus nominetur
A.5
Utrum fuerit conveniens institutio istius sacramenti
A.6
Utrum agnus paschalis fuerit praecipua figura huius sacramenti
-
A.0
A.1
Utrum materia huius sacramenti sit panis et vinum
A.2
Utrum requiratur determinata quantitas panis et vini ad materiam huius sacramenti
A.3
Utrum requiratur ad materiam huius sacramenti quod sit panis triticeus
A.4
Utrum hoc sacramentum debeat confici ex pane azymo
A.5
Utrum sit propria materia huius sacramenti vinum vitis
A.6
Utrum aqua sit vino permiscenda
A.7
Utrum permixtio aquae sit de necessitate huius sacramenti
A.8
Utrum debeat aqua in magna quantitate apponi
-
A.0
A.1
Utrum in hoc sacramento sit corpus Christi secundum veritatem, sed solum secundum figuram, vel sicut in signo
A.2
Utrum in hoc sacramento remaneat substantia panis et vini post consecrationem
A.3
Utrum substantia panis, post consecrationem huius sacramenti, annihiletur, aut in pristinam materiam resolvatur
A.4
Utrum panis possit converti in corpus Christi
A.5
Utrum in hoc sacramento remaneant accidentia panis et vini
A.6
Utrum facta consecratione, remaneat in hoc sacramento forma substantialis panis
A.7
Utrum ista conversio fiat in istanti, aut fiat successive
A.8
Utrum haec sit falsa, ‘ex pane fit corpus Christi’
-
A.0
A.1
Utrum totus Christus contineatur sub hoc sacramento
A.2
Utrum sub utraque specie huius sacramenti totus Christus contineatur
A.3
Utrum sit totus Christus sub qualibet parte specierum panis vel vini
A.4
Utrum tota quantitas dimensiva corporis Christi sit in hoc sacramento
A.5
Utrum corpus Christi sit in hoc sacramento sicut in loco
A.6
Utrum corpus Christi sit mobiliter in hoc sacramento
A.7
Utrum corpus Christi prout est in hoc sacramento, possit videri ab aliquo oculo, saltem glorificato
A.8
Utrum quando in hoc sacramento miraculose apparet vel caro vel puer, quod sit ibi vere corpus Christi
-
A.0
A.1
Utrum accidentia remaneant in hoc sacramento sine subiecto
A.2
Utrum in hoc sacramento quantitas dimensiva panis vel vini sit aliorum accidentium subiectum
A.3
Utrum species quae remanent in hoc sacramento, possint immutare aliquod extrinsecum
A.4
Utrum species sacramentales corrumpi possunt
A.5
Utrum ex speciebus sacramentalibus aliquid possit generari
A.6
Utrum species sacramentales possint nutrire
A.7
Utrum species sacramentales frangantur in hoc sacramento
A.8
Utrum vino consecrato possit aliquis liquor misceri
-
A.0
A.1
Utrum haec sit forma huius sacramenti, ‘hoc est corpus meum,’ et, ‘hic est calix sanguinis mei’
A.2
Utrum haec sit conveniens forma consecrationis panis, ‘hoc est corpus meum’
A.3
Utrum haec sit conveniens forma consecrationis vini, ‘hic est calix sanguinis mei,’ etc.
A.4
Utrum praedictis verbis formarum insit aliqua vis creata effectiva consecrationis
A.5
Utrum praedictae locutiones sunt verae
A.6
Utrum forma consecrationis panis consequatur effectum suum quousque perficiatur forma consecrationis vini
-
A.0
A.1
Utrum per hoc sacramentum conferatur gratia
A.2
Utrum effectus huius sacramenti sit adeptio gloriae
A.3
Utrum effectus huius sacramenti sit remissio peccati mortalis
A.4
Utrum per hoc sacramentum remittantur peccata venialia
A.5
Utrum per hoc sacramentum tota poena peccati remittatur
A.6
Utrum per hoc sacramentum praeservetur homo a peccatis futuris
A.7
Utrum hoc sacramentum prosit nisi sumenti
A.8
Utrum per veniale peccatum impediatur effectus huius sacramenti
-
A.0
A.1
Utrum debeant distingui duo modi manducandi corpus Christi, scilicet spiritualiter et sacramentaliter
A.2
Utrum solius hominis sit hoc sacramentum sumere spiritualiter, sed etiam angelorum
A.3
Utrum aliquis possit manducare Christum sacramentaliter nisi homo iustus
A.4
Utrum peccator sumens corpus Christi sacramentaliter peccet
A.5
Utrum accedere ad hoc sacramentum cum conscientia peccati sit gravissimum omnium peccatorum
A.6
Utrum sacerdos debeat denegare corpus Christi peccatori petenti
A.7
Utrum nocturna pollutio impediat aliquem a sumptione corporis Christi
A.8
Utrum cibus vel potus praeassumptus impediat sumptionem huius sacramenti
A.9
Utrum habentes usum rationis debeant hoc sacramentum accipere
A.10
Utrum liceat quotidie hoc sacramentum suscipere
A.11
Utrum liceat cessare omnino a communione
A.12
Utrum liceat sumere corpus Domini sine sanguine
-
A.0
A.1
Utrum Christus sumpserit corpus suum et sanguinem
A.2
Utrum Christus Iudae dederit corpus suum
A.3
Utrum Christus sumpserit et dederit corpus suum discipulis impassibile
A.4
Utrum si hoc sacramentum tempore mortis Christi fuisset servatum in pyxide, vel ab aliquo apostolorum consecratum, ibi moreretur
-
A.0
A.1
Utrum consecratio huius sacramenti proprie sit sacerdotis
A.2
Utrum plures sacerdotes possunt unam et eandem hostiam consecrare
A.3
Utrum pertineat solum ad sacerdotem dispensatio huius sacramenti
A.4
Utrum sacerdos consecrans teneatur sumere hoc sacramentum
A.5
Utrum malus sacerdos Eucharistiam consecrare possit
A.6
Utrum missa sacerdotis mali minus valeat quam missa sacerdotis boni
A.7
Utrum haeretici et schismatici et excommunicati consecrare possunt
A.8
Utrum sacerdos degradatus possit hoc sacramentum conficere
A.9
Utrum aliquis licite possit communionem recipere a sacerdotibus haereticis vel excommunicatis, vel etiam peccatoribus, et ab eis missam audire
A.10
Utrum liceat sacerdoti omnino a consecratione Eucharistiae abstinere
-
A.0
A.1
Utrum in celebratione huius sacramenti Christus immoletur
A.2
Utrum convenienter sit determinatum tempus celebrationis huius mysterii
A.3
Utrum oporteat hoc sacramentum celebrare in domo et vasis sacris
A.4
Utrum convenienter ordinentur ea quae circa hoc sacramentum dicuntur
A.5
Utrum ea quae in celebratione huius sacramenti aguntur, sunt convenientia
A.6
Utrum possit sufficienter occurri defectibus qui circa celebrationem huius sacramenti occurrunt, statuta ecclesiae observando
-
A.0
A.1
Utrum poenitentia sit sacramentum
A.2
Utrum peccata sint propria materia huius sacramenti
A.3
Utrum haec sit forma huius sacramenti, ‘ego te absolvo’
A.4
Utrum impositio manuum sacerdotis requiratur ad hoc sacramentum
A.5
Utrum hoc sacramentum sit de necessitate salutis
A.6
Utrum poenitentia sit secunda tabula post naufragium
A.7
Utrum hoc sacramentum fuerit convenienter institutum in Nova Lege
A.8
Utrum poenitentia debeat durare usque ad finem vitae
A.9
Utrum poenitentia possit esse continua
A.10
Utrum sacramentum poenitentiae debeat iterari
-
A.0
A.1
Utrum per poenitentiam removeantur omnia peccata
A.2
Utrum sine poenitentia peccatum remitti possit
A.3
Utrum possit per poenitentiam unum peccatum sine alio remitti
A.4
Utrum remissa culpa per poenitentiam, remaneat reatus poenae
A.5
Utrum remissa culpa mortali, tollantur omnes reliquiae peccati
A.6
Utrum remissio culpae sit effectus poenitentiae secundum quod est virtus
-
A.0
A.1
Utrum veniale peccatum possit remitti sine poenitentia
A.2
Utrum ad remissionem venialium peccatorum requiratur gratiae infusio
A.3
Utrum peccata venialia remittantur per aspersionem aquae benedictae, et episcopalem benedictionem, et alia huiusmodi
A.4
Utrum veniale peccatum possit remitti sine mortali
-
A.0
A.1
Utrum peccata dimissa redeant per sequens peccatum
A.2
Utrum peccata dimissa redeant per ingratitudinem quae specialiter est secundum quatuor genera peccatorum
A.3
Utrum per ingratitudinem peccati sequentis consurgat tantus reatus quantus fuerat peccatorum prius dimissorum
A.4
Utrum ingratitudo ratione cuius sequens peccatum facit redire peccata prius dimissa, sit speciale peccatum
-
A.0
A.1
Utrum per poenitentiam virtutes restituantur
A.2
Utrum post poenitentiam resurgat homo in aequali virtute
A.3
Utrum per poenitentiam restituatur homo in pristinam dignitatem
A.4
Utrum opera virtutum in caritate facta mortificari possunt
A.5
Utrum opera mortificata per peccatum per poenitentiam reviviscant
A.6
Utrum per poenitentiam subsequentem etiam opera mortua, quae scilicet non sunt in caritate facta, vivificentur
-
A.0
A.1
Utrum poenitentiae debent partes assignari
A.2
Utrum convenienter assignentur partes poenitentiae contritio, confessio et satisfactio
A.3
Utrum praedicta tria sint partes integrales poenitentiae
A.4
Utrum convenienter dividatur poenitentia in poenitentiam ante Baptismum, et poenitentiam mortalium, et poenitentiam venialium